Swans - Sloop die geluidsmuren om je heen
Botanique, 16 november 2023
Amper vijf maand nadat Swans in de Bourla stonden, keerde de band terug naar ons land voor een concert in de Botanique. Dit keer hoefden we niet te vrezen dat de schouwburgbalkons uit de muur zouden daveren, maar even oorverdovend was het wel degelijk. Aan het eind van een tweeënhalf uur durende sonische marathon, bleef het publiek verweesd achter, als kwam het net uit een lange, donkere, eenzame opsluiting.
Datzelfde publiek was respectvol muisstil voor Norman Westberg. De Amerikaanse gitarist was de voorbije veertig jaar op zowat elk Swans-album te horen aan de zijde van Michael Gira, maar voor diens meest recente plaat 'The Beggar' viel hij blijkbaar buiten de kern. Gira is loyaal tegenover de oudere werknemers, want hij neemt Westberg wel mee op tour als opener. Drie kwartier lang knutselde hij met de gitaar en een reeks effectpedaaltjes aan een drone, als was hij de anesthesist die de Orangerie moest sederen in afwachting van de nakende offerceremonie.
"I'm as free a little bird as I can be", zong Roscoe Holcomb in de Amerikaanse traditional, terwijl de zaallichten doofden. Het leek een ironische song, net voor we door Swans in een dubbele nekklem zouden worden genomen. "Bonsoir", klonk het vriendelijk doch imposant uit de mond van Gira. De rest van de avond volgde af en toe een bedankje, maar we zagen hem even vaak (of vaker) nors richting de muzikanten kijken, omdat één en ander toch niet perfect naar zijn zin was. Wij hoorden nochtans geen enkele steek vallen in de immense geluidsstorm die tot bijna halftwaalf op ons inbeukte.
Net als in Antwerpen in juni, plukte Michael Gira enkel werk uit de meest recente albums. Het titelnummer uit 'The Beggar' mocht voorop en zou ruim een uur lang (een uur!) onze oordoppen op de proef stellen. Chaos en noise werden tot kunst verheven, met Gira musicerend op de akoestische gitaar, maar tussendoor ook molenwiekend de vijfkoppige band dirigerend. Onvermurwbaar bleef hij overeind in de roodgloeiend donderde lavastromen die langs hem de zaal in rolden. Met diepe stem declameerde hij af en toe een stuk van de tekst van The Beggar. "I am the stranger in your mirror", "What if I steal the child inside you?", "How many people were forgotten along this road of broken limbs?", of "I am the slaughter at your altar". Vrolijk wordt het natuurlijk nooit in het gezelschap van Gira. Maar als een sjamaan deed hij de berusting winnen van de verstikking. The Beggar was tot de laatste seconde één krachtige brok, want toen Gira de slotnoot aangaf door met de vingers in de lucht af te tellen, zagen we bij drummer Philip Puleo's allerlaatste mep nog een stuk drumstok wegkaatsen.
Na de mokerslag, die de setopener was geweest, kregen we met The Hanging Man en The Memorious twee - naar Swans normen - kortere (maar niet minder sinistere) songs. Bij Gira's oerschreeuw aan het eind van dat laatste nummer, zagen we ook slidegitarist en Swans-veteraan Kristof Hahn even in het rechteroor wrijven. Michael Gira is gezegend met een fenomenaal stel muzikanten, die hij doorheen het concert met één blik achterom (en soms met een onhoorbare sneer) onder de knoet hield. Hahn op slidegitaar en Puleo op drums versmolten samen met Larry Mullins (Moog en percussie), Christopher Pravdica (bas) en Dana Schechter (alle overige instrumenten) tot een doelgericht leger dat alles op zijn pad met geluidsgolven verpletterde. Behalve ziekenhuizen dan, want hoe onheilspellend Swans ook kunnen zijn, ze hebben toch nog menselijke principes.
Alsof er heel even een wapenstilstand was, greep Puleo tijdens Cathedrals Of Heaven naar de melodica. Het was een vals spoor, want ook die song - uit het vorige album 'Leaving Meaning' - was een machtig meeslepende - of zeggen we beter voortsleurende? - aanslag op elke vezel in ons lijf. Voor iets wat in de buurt kwam van een verteerbaar bezinningsmoment, was het wachten op No More Of This.
Intussen was de bijna zeventigjarige Gira al twee uur het doemorkest aan het dirigeren, maar toen moest de ultieme kolos in de set nog aangesneden worden. Birthing, waarmee ook het concert in de Bourla werd afgesloten, is een song die vooralsnog niet op plaat verscheen. Die helse slotrit dreef grotendeels op een repetitieve baslijn van Pravdica, maar er doken ook gesamplede babygeluiden op. Intussen stond Gira ook nog eens op om de band wild gesticulerend tot het uiterste te drijven. "The truth remains unspoken / The door was closed but opens", zong hij diep, traag en profetisch. Maar plots kwam de harde waarheid ten tonele. Iemand van de Botanique werd als kanonnenvlees het podium opgestuurd om subtiel een boodschap op Gira's pupiter te leggen. Lachend en vol ongeloof las Gira die boodschap, alvorens het briefje honend aan de zaal te tonen. Drie woorden lazen we. "SOUND CURFEW NOW". Gira deed niet moeilijk en smoorde met een allerlaatste salvo Birthing in de kiem. "We moesten stoppen. Tot de volgende keer. Dan spelen we wel in een andere zaal", besloot hij dankbaar en snerend tegelijk.