Lankum - Fenomeen

Ancienne Belgique, 14 september 2024

'False Lankum' in full. Dat alleen al was reden genoeg om naar de Ancienne Belgique af te zakken. De plaat sleepte ons eigenlijk van bij de eerste luisterbeurt mee en zorgt nog steeds voor rillingen over de rug. Maar er was meer: Lankum mocht een aantal vrienden uitnodigen. Vrienden, die ze ook al op een door muziektijdschrift 'Uncut' uitgebracht plaatje hadden verzameld. Dus zaten wij om 18u al op de banken van de tribune in de Brusselse zaal.

"Experiment muss sein”. Zonder experiment geen vernieuwing, zonder vernieuwing is muziek ten dode opgeschreven. En daarin kan je duidelijk ver gaan. Natalia Beylis begon de set met een tafel vol knopjes, waardoor ze de draaiende geluiden, die ze creeëerde met allerlei prullaria, heen joeg met als achtergrond een zeurende drone, afkomstig uit een walkman, waarin de cassetjes regelmatig gewisseld werden. Partner in crime Willy deed min of meer hetzelfde, maar dan op de vellen van een tomtom en een snare. Uiteindelijk werd daar ook enige percussie aan toegevoegd. En dan was er de Singer. Nee, niet de zanger, maar de naaimachine, hier toonbeeld van het mondaine, waar dus ook muziek in zit. Die werd aan de tot dan toe verzamelde geluiden toegevoegd om een soort van ritmisch zuigend of helikopterachtig geluid te produceren. En willy leefde zich intussen uit op de tomtom. Met doodgewone paukenstokken weliswaar. Uiteindelijk was het net die ritmiek, die het geheel overeind hield. Interessant, maar ook niet meer dan dat.

Traditie en toekomst vermengen tot een naadloos geheel is niets nieuws. Laïs deed het bijvoorbeeld al bij ons. Ook Harry Gorski-Brown doet dat. Traditie, dat zijn dan de bagpipes – het is een Schot, geen Ier – en de volksliederen, die hij bracht. De toekomst, dat was de elektronica, waar hij de bagpipes doorheen stuurde om als tegengewicht te fungeren voor de vaak intrieste liedjes over eeuwenoude gevechten of hopeloze liefdes, die hij in de microfoon schreeuwde. Het resultaat was soms nog melancholischer dan de muziek uit dat Schotse instrument sowieso al is. Niet meteen opbeurend materiaal, maar wel intrigerend en ongetwijfeld elke keer weer anders, omdat de elektronica afhankelijk leek te zijn van de erdoor gestuurde geluiden. De voluit gebrulde cover van I Wanna Fight Your Father van The Rubberbandits rondde het geheel af. Grappig en verstaanbaar, want in het Engels deze keer (in tegenstelling tot de eerdere songs, die in het Gàidhlig (Schots-Gaelic) werden gezongen) en met de nodige al dan niet opzettelijke doorslagjes in de stem.

Dat Landless bewaard bleef tot net voor het optreden van Lankum was uiteraard geen toeval. De muziek van deze vier deernen sloot netjes aan bij wat de curatoren brengen. Vier stemmen van verschillende hoogten of diepten werden ingezet, soms opbouwend van diep naar hoog of andersom, dan weer gezamenlijk om een goddelijk koor te doen ontstaan. Er was al eens een canon, die dan weer werd overspoeld door de totaliteit. Op en top Iers en de intonatie onderstreepte dat nog meer. En in de zaal kon je intussen een speld horen vallen. Zelden hoor je de ventilatie als achtergrond bij de muziek, maar hier was dat wel degelijk het geval. Mooi, zo mooi dat het soms pijn deed.

"When they asked us to do this, it seemed like a good idea. Now I'm not so sure”, liet Ian Lynch zich ergens tijdens het concert met een kwinkslag ontvallen. Maar in de zaal waren wij er honderd procent van overtuigd dat dat ook effectief een goed idee was. De recensies in de media waren laaiend enthousiast, hoewel wij in de persoonlijke kennissenkring toch af en toe op terughoudendheid stootten, waar het Lankum aangaat. “Het komt niet echt binnen”, was dan zowat de algemene teneur. Maar voor ons was 'False Lankum' een openbaring: folk heeft het in zich om uit het gedoodverfde doosje te breken.

In Trix hadden wij eerder al ervaren dat dat live ook het geval kan zijn. Daar was de opstelling compact, zaten de vier protagonisten vlak naast elkaar op de bühne. In de Ancienne Belgique werd hen de nodige ruimte gelaten, ruimte voor het enorme arsenaal aan knopjes van Ian Lynch en voor de keur aan instrumenten die Radie Peat – deze keer helemaal in het wit, inclusief de haren – zou bespelen, maar ook ruimte voor de drums van Eleanor Meyer en de (bas)synths van John 'Spod' Murphy (beiden geleend uit ØXN, die andere band van Radie Peat), die helemaal de duisternis in deze muziek naar voren deden komen.

Dat gebeurde al meteen in opener Go Dig My Grave waarin Peats stem je hart lijkt te doorboren, maar eens de massieve basdrum werd ingezet, voelde je de hersenen in je schedel schudden. De donkere toon was gezet. Nochtans was het echt niet altijd kommer en kwel. Tijdens Master Crowley's en even verder bij The New York Trader leek het staande deel van de AB zelfs even te veranderen in een Ierse pub en werd vrolijk meegestampt op het ritme. Bijna hadden we buurman en buurvrouw op touw genomen om een rondedans in te zetten, maar het schouwspel op het podium weerhield er ons nog net van.

Ongetwijfeld waren wij niet de enigen die een krop in de keel wegslikten bij Clear Away In The Morning en naar het einde van de show toe bij On A Monday Morning. Want er was meer dan enkel die diepdonkere geluiden, waarmee Lankum je beroerde. Deze twee songs bewezen dat ook een eenvoudig liedje, leunend op de gezamenlijke zangstemmen, tot de kracht van deze plaat en deze band behoorden. Opnieuw werd er immers met ingehouden adem geluisterd.

Uiteindelijk leek de cycloon Boris toch nog Brussel bereikt te hebben toen met The Turn een overweldigend einde aan deze show gemaakt werd, waarbij elk van de bandleden nog even het onderste uit de bodemloze kan leek te halen voor ze één voor één van het podium verdwenen om niet meer terug te keren.

Lankum is een fenomeen. En dat werd in de Ancienne Belgique bewezen. En hopelijk zijn ze aanleiding voor een stroming aan vernieuwende folkbands, zoals wij er hier te zien hadden gekregen. Misschien zouden ze niet allemaal het succes behalen van dit laatste viertal, maar dat hoeft ook niet. Als er maar iets van blijft hangen.

Er stond met Mohammed Syfkhan trouwens nog een vierde vriend van Lankum op het programma, die wij aan ons voorbij lieten gaan, maar we willen toch nog even vermelden dat deze Syrische koerd niet toevallig op de affiche stond. De uitval naar Europa van Ian Lynch omwille van de lakse houding ten opzichte van wat er in Gaza gebeurt, sprak in dat opzicht boekdelen.