Jazz Middelheim - Dag 4: oude mannen en jong grut
Park Den Brandt, 6 juni 2025 - 9 juni 2025
Ellenlange solo's, oude mannen op en voor het podium, groepsnamen te lang om te onthouden, zittend publiek, applaus na iedere solo, … Er doen nogal wat clichés de ronde over jazz, al dan niet terecht. In Antwerpen waren ze er op de laatste dag van Jazz Middelheim in geslaagd om een mooi evenwicht te vinden op het slappe koord tussen verfrissend en klassiek.
Met de toeschouwers lekker languit gestrekt in het gras van Park Den Brandt, was er meer nodig dan een voorzichtige uitnodiging van Esinam om het publiek op de been te krijgen. Nochtans was de van percussie doordrenkte muziek van het duo (met dus ook nog de Zuid-Afrikaanse gitarist en percussionist Sisubile Xaba) echt uitermate geschikt om de beentjes op te strekken, maar daar was het duidelijk nog te vroeg voor. De combinatie van Zulu en Engels maakte het geheel nog smakelijker. En in een donker, zweterig zaaltje moet dit tot vuurwerk kunnen leiden, maar hier bleef het dus beperkt tot iets om naar te kijken en ietwat met je achterwerk te schuifelen in het gras, maar verdere participatie behoorde niet tot de mogelijkheden. Jammer.
Een timetable is blijkbaar ook maar een (digitaal) vodje, want The Bad Plus was al volop bezig met laagjes leggen, toen wij nog voor de voorziene starttijd de Concert Hall binnenliepen. Maar de toeschouwers was dat duidelijk worst. Zij waren al volledig ondergesneeuwd in de dikke vlokken, die het kwartet kwistig rondstrooide. Over een pittige ritmesectie soleerden afwisselend klarinet en elektrische gitaar om tot een fris geheel te komen. Maar het moest niet altijd netjes afgelijnd zijn. In French Horns werd er bijvoorbeeld veel meer geïmproviseerd en was het een meer vrijzinnig spelen. Het tekende het werk van The Bad Plus met vier eilandjes, die soms naar elkaar toe dreven en connectie maakten en dan weer ver uit elkaars vaarwater bleven, elk in de eigen cocon. Soms speels, dan weer bloedernstig, soms chaotisch, dan weer (schijnbaar) netjes geordend. En dat er daarbij al eens een cimbaal van de standaard donderde, was geen enkel bezwaar om die nog steeds te gebruiken. Het publiek smulde ervan en bedacht het kwartet daarna met een overweldigend applaus. Terecht!
Voor Kahil El’Zabar is tijd dan weer duidelijk een rekbaar begrip. Hij begon er zowat een kwartier te laat aan. Maar hij heeft meer dan voldoende krediet op zijn naam staan om zich dat te kunnen veroorloven. Percussie is ook hier het centrum, waarrond alles draait en waarmee het concert werd ingezet en uitgetekend. De duimpiano toonde de sax en trompet de weg. De keelgeluiden van Kahil vulden aan. De soultrain was vertrokken. Wat vooral mooi was aan dit optreden, was de beleving van die tweeënzeventigjarige man, die de andere bandleden vooruit stuwde, steeds zingend (ook zonder microfoon achter het drumstel) en meelevend met de solist van dienst en dat op bijzonder expressieve manier. Telkens weer legde hij de basis voor het doorleefde blazerswerk, mompelend zoals Long John Hooker of met de stem zorgend voor bijkomend achtergrondgeluid. Wegzinkend in eerder klassieke jazz om dan weer uit dat moeras te komen en dat unieke samensmelten van wereld(muziek)en te vieren. Kahil El’Zabar's Ethnic Heritage Ensemble maakte er een ware triomftocht van en haalde en passant ook nog herinneringen op aan de doortocht van de band op ditzelfde festival in 1983.
Dat het niet alleen maar oude mannen zijn op Jazz Middelheim, bewees Glass Beams. Het gemaskerde trio zorgde ervoor dat de wei voor één keer mooi vol stond en slaagde er ook in om beweging te brengen in het doorgaans eerder statische publiek. Het had iets weg van Khruangbin, maar dan met veel meer nadruk op de groove. Ook hier werd er niet gezongen, hoewel de stemmen wel ingezet werden voor bijkomende muzikale invulling. Noem het gerust jeugdige jazz, maar soms leek het ook disco of funk. Stilstaan was hoe dan ook geen optie. Trouwens, ook reggae, rock en zelfs dubstep waren nooit veraf in deze welriekende potpourri, die bewees dat jazz nog wel degelijk een toekomst heeft. Het leven is aan de durvers, de jazz aan Glass Beams. Een beter klinkend mysterie gaat u niet meer tegenkomen. Het was dus echt geen toeval dat de lucht plotseling blauw kleurde.
In de Concert Hall zette drummer par excellence Stephane Galland zijn Rhythm Hunters XTNDD aan het werk na eerder al te hebben gezegevierd met Selah Sue en DJ Grazzhoppa in de rangen. De man stond trouwens elk van de vier dagen op Jazz Middelheim. Op maandag was dat met een tienkoppig monster, waarin een wervelende ritmesectie (met ook nog de onvermijdelijke Louise Van De Heuvel) de basis legde voor een resem blazers (dwarsfluit, tenor-,alt- en baritonsaxofoon, trombone en trompet), een vleugel en een elektrische piano. Daarmee was het weer de beurt aan de meer traditionele jazz, die hier een jachtig tempo kreeg opgelegd met Pierre-Antoine Savoyat die de blazers over zwierige muzikale paden leidde om in elke bocht een solo op te rapen, soms het tempo in te tomen om dan weer voluit te gaan. Savoyat gaf daarbij door af te tellen aan wanneer het opnieuw aan de hele sectie was om de song in te palmen. Voor dit festival hadden ze zelfs speciaal een compositie geschreven, die met veel brio werd gespeeld. Virtuositeit genoeg in dit gezelschap, dat de muziek en dus het leven leek te vieren. Het was alweer een heel andere ervaring, die op haar beurt de moeite bleek.
Drums, gecombineerd met elektronica, het is niet nieuw. Maar zo helemaal alleen op dat podium deed het wel een beetje vreemd aan en vroeg je je af of Vaague (Antoine Pierre, ook nog actief bij onder meer Taxi Wars en Urbex) dit een uur zou kunnen volhouden. De kamerbrede lach bewees alvast dat de man bijzonder veel zin had om de wei nog eens overhoop te gooien. En hoewel dit misschien niet het succes van Glass Beams evenaarde, bleken de opkomst en de bijhorende reacties ruim voldoende. Het veelzijdige drumwerk werd gecombineerd met allerlei effecten die werden ingepast in het getrommel om zo tot een funky en dansbaar geheel te komen. Het enthousiasme was aanstekelijk, de tutorial – echt waar! – grappig, het concert uiteindelijk boeiend genoeg om te blijven plakken.
De “betere” drummer van GoGo Penguin draait intussen al een tijdje mee, maar wordt nog steeds "nieuw" genoemd. Maar wie maalt daarom, als we het trio uit Manchester nog eens aan het werk kunnen zien. Of er al nieuw werk te horen zou zijn, was de vraag, want de zevende plaat is af, maar nog niet uit. Vanaf het moment dat de eerste noten uit de piano werden aangevuurd door het drumwerk, leek onze hartslag het tempo al te volgen. De opwinding blijft steeds hetzelfde, ook al hebben we deze band al talloze keren aan het werk gezien.
Het blijft indrukwekkend hoe dit drietal de instrumentbeheersing zo perfect weet te koppelen aan pakkende songs, die steeds de juiste snaar - of het nu van de piano, de staande bas of de snaredrum is - wist te raken. Geen overbodige solo’s, ook al werd er wel eens gefocust op één instrument, maar dan nog was dat steeds in functie van het geheel. En dat nummer knalde gewoon verder zodat het applaus van die paar enkelingen om die solo te eren algauw verstomde.
GoGo Penguin bleef ook hier helemaal zichzelf, deed geen concessies aan god noch gebod. En al was het publiek soms muisstil, het volgende moment kon het zich ook weer niet beheersen en leek het even of we naar een wedstrijd van ManCity - deze band is ook uit Manchester afkomstig - zaten te kijken en een aanval succesvol werd afgerond.
En ja, er was dus nieuw werk. Daarvoor werd er zelfs overgeschakeld op de elektrische bas en werd de piano al eens (lichtjes) bewerkt, maar voorlopig werd er verder toch vooral teruggegrepen op het oudere werk. Uiteraard was er vervolgens een staande ovatie. En even vanzelfsprekend – dit was de laatste show in de Concert Hall – mocht er nog gebist worden.
Of het nu oude mannen waren dan wel jong grut dat op het podium stond, wij hebben ons geen seconde verveeld. Het wordt dus echt tijd dat dat cliché beeld van de jazz wordt aangepast.
Foto: Simon Leloup (voor Jazz Middelheim)