Jan Swerts: Schaduwland - Emotionele mokerslag
undefined, 25 november 2016
In het dagelijkse leven is hij leraar, maar daarnaast is hij al enkele albums lang één van de Belgische muzikanten waar we het allergrootste respect voor hebben. Jan Swerts werkt nochtans genadeloos traag maar gestaag aan muziek die tijdloos is en die gewoon hard binnenkomt. Zo was er 'Weg', een naar verstillende muziek vertaalde wandeling langs belangrijke plaatsen van zijn jeugd en iets later 'Anatomie Van De Melancholie' waarop hij aan de slag ging met uiteenlopende persoonlijkheden (van Vos tot filosofe Patricia De Martelaere). Twee albums, die ondanks de verschillen, toch vooral de magische formule "minimalistische aanpak, maximaal bevrijde emotie" hanteerden. En dan was er 'Schaduwland', dat hij in de Roma presenteerde.
Op dat album deed de melancholieke Swerts het verhaal van een miserabel jaar, waarin de tegenslagen zich ophoopten en muziek de enige uitweg bleek om alle emoties te kanaliseren. De Roma bleek bij uitstek de geschikte zaal om er zijn fictieve horrorsoundtrack aan het publiek te presenteren.
Als voorprogramma had Swerts Oaktree bij zich, het electronicaproject van de jonge Adriaan De Roover. Samen met zijn uitstekend musicerende band (Laura De Jongh op harp, Silke Janssens op keys, ewi en vocals, Hester Bolle op viool en de fantastisch spelende Willem Schonenburg op drums) verraste hij het publiek danig. De band heeft al drie ep's ('Chapters', 'Amalgation' en 'Dust') onder de arm en speelde zich in de sfeervol belichte zaal met onder meer het zachtjes ontbolsterende Molecule en het prikkelende La Fin in de kijker.
Jan Swerts wilde eerst nog even iets kwijt. Een Sint-Truidenaar in Antwerpen voelde - zeker gezien de huidige politieke constellatie - behoorlijk wat onwennig aan. Met een grijnzend grapje wist hij het publiek toch voor zich in te nemen.
Optreden bleek een lastige klus te zijn. Want elke noot moest precies op de juiste plaats zitten. Bovendien liet hij weten erg gevoelig te zijn aan drukte, het geluid van glazen, gsm's en andere storende geluiden. Hij zou het album integraal brengen als hoofdstukjes van een film en verzocht het publiek uitdrukkelijk om de aandrang tot klappen na de nummers in te houden zodat het verhaal op de juiste manier verteld kon worden. Maar Swerts liet de nummers snel op elkaar volgen zodat alles mooi en organisch in elkaar leek over te vloeien.
Wie bij Swerts alleen aan piano dacht, ging helemaal voorbij aan het wondermooie gitaarwerk tijdens Rustig Martha Het Is Allemaal Voorbij. Er Is Geen Enkel Gevaar Meer, dat voorzien was van een zijdezachte stem die fluisterde en zo tot op het bot ontroerde. Het opgejaagde Iedereen Is In Elkaar Aan Het Storten, Sara, Behalve Jij was met de distorted violen en het dissonante kader dan weer een beproeving. Telkens weer bleek hoe indrukwekkend dit gezelschap was en hoezeer dit gezelschap direct op het gevoel inspeelde. Niet de plastieken emovariant, maar diep doorvoelde levenservaringen werden hier verklankt.
Het bleek soms een hele opgave om niet te applaudiseren voor de inzet van het fantastisch musicerende collectief (met bijzondere vermelding voor Gianni Marzo (Isbells), Karen Willems (Inwolves, Zita Swoon Group)), maar de integrale uitvoering van het album leverde wel degelijk een meerwaarde. Swerts deed het publiek namelijk echt luisteren. In een drukke stad met continu aanwezige geluiden (tram, toeterende auto's,...) en immer aanwezige impulsen was dat een verwezenlijking op zich. Een wondermooi kader en een aandachtig luisterend publiek dat genoot van de oorstrelingen van Swerts en de uitstekende muzikanten die hem omringden, aangevuld met een sectie strijkers, zorgden voor een concert dat diepe indruk maakte.
Wat ook opviel was dat het filmische aspect meer dan ooit aanwezig was. Wie goed keek naar de videoprojecties, zag fotofragmentjes op het scherm oplichten, die deel uitmaakten van het verhaal; van horrorfilms als 'Night Of The Living Dead' en 'Invasion Of The Bodysnatchers', maar ook van verlaten wegen, auto's, bosrijke gebieden en een stedelijke context. In misschien nog de meest opmerkelijke videostill liet Swerts een wetenschapper aan het woord over het einde van de wereld. Huiveringwekkend, als je besefte dat hij ook zelf meerdere werelden ten onder zag gaan.
Niet zelden had je als luisteraar de indruk deel uit te maken van een huiveringwekkende (horror)soundtrack, waarvan je instinctief aanvoelde dat het niet goed zou aflopen. Ook interessant was dat Swerts soms ook minimalisme en zelfs leegte toeliet als dat in het verhaal paste.
In zijn soundtrack, op plaat netjes opgedeeld in vier luikjes van ontkenning tot aanvaarding? (met vraagteken), doken hoofdzakelijk vrouwen op (Martha, Claire, Becky, Ruth, Liza,..) en slechts enkele mannen (Raf, Jef). 'Schaduwland' riep melancholie en tristesse op in het tranendal Ik Had Je Nooit Alleen Mogen Laten Becky; spijt dat er niet meer op de stappen teruggekeerd kon worden. De tijd raast immers genadeloos voort en maakt soms brandhout van gekoesterde ambities.
Gaandeweg vorderde het concert tot er steeds meer verdween (het met subtiele strijkers verlichte Kijk Jessica Naar Al Die Lege Wegen bijvoorbeeld of het ronduit betoverende Breng Me Thuis, Raf, Red Me. Red Me.) tot het finale punt, waarmee alles ineens leek te eindigen (Ze Komen Je Halen) en niets meer kon gezegd worden (Er Is Niemand / Waar Ben Je?). Wat overbleef was stilte. Eindhalte: een punt; letterlijk, gewoon een punt; absolute leegte.
Een stevige krop in de keel maakte zich van ons meester. Wat kon je qua emotie immers na al het voorgaande nog kwijt? De zaal veerde na de uitvoering van de suite spontaan recht. Swerts leek erg onwennig met het succes en vertelde dat hij bijzonder tevreden was met de zaal en de aandacht van het publiek. Als bis speelde hij nog twee nummers uit eerder werk. "En dan nu tijd voor de hits', zo kondigde hij die kurkdroog aan. De platenfirma had er immers op aangedrongen.
Een meer dan fantastisch uitwaaierend 'Een Verlangen Naar Ontroostbaarheid' (uit: 'Anatomie Van De Melancholie') werd uiteraard opgedragen aan de filosofe Patricia De Martelaere, wiens werk een onuitwisbare stempel op Swerts naliet. "Eén van de allermooiste titels ooit", zo leidde hij de compositie in. Een kras op de ziel. Als ultieme finale koos hij voor een tweeluikje uit het debuut 'Weg', met name Singelstraat 11 en Alkenstraat 9, om het concert alsnog enig Antwerps cachet te geven.
Dit was een ontzettend mooi en melancholisch concert, dat een (emotionele) mokerslag van jewelste uitdeelde. Ronduit pakkend. Uitroepteken! punt.