#HetHeiligeJaar2001 - Ryan Adams - 'Gold'

Dit jaar stellen we de tijdmachine elke maand een keer af op 2001 en duiken zo twintig jaar terug in de tijd. De Nederlandstalige Wikipedia werd gelanceerd. België opende zijn eerste naaktstrand. Herman Brood sprong zonder parachute van de Hilton in Amsterdam. de N-VA werd geboren en Al Quaida speelde darts op de Twin Towers met vliegtuigen als pijltjes. En rond diezelfde tijd kwam ook deze plaat uit. 

Het was een tijd waarin Ryan Adams nog geen bedenkelijke reputatie had. Nochtans had hij in 2000 zijn solodebuut ‘Heartbreaker’ gedoopt. En veel mensen dachten dat hij Bryan Adams was, iets waar hij behoorlijk woest om kon zijn. Maar deze plaat zou veel veranderen.

Voor veel mensen is immers niet ‘Heartbreaker’, maar wel ‘Gold’ het eerste soloalbum van Ryan Adams, wellicht omdat het de eerste plaat was die uitkwam nadat zijn band Whiskeytown er in 2000 de brui aan gaf. Dat had al eerder kunnen gebeuren, toen Adams tijdens een optreden in Kansas in september 1997 de bandleden één voor één ontsloeg (behalve violiste Caitlin Cary), maar uiteindelijk zong de band het toch uit tot 2000. Toen vond de charimatische, maar soms als tirannieke lul bestempelde Adams het welletjes.

Hij brak met Cary, die nooit nog op één van zijn platen te horen zou zijn (hij wel op haar ep ‘The Battle') en stapte op bij label Outpost (‘Heartbreaker’ kwam ook al uit op Bloodshot). Hij ging naar Lost Highway en bracht in 2001 daar niet alleen ‘Gold’, maar ook ‘Pneumonia’, het laatste album van Whiskeytown, uit.

Toen producer Ethan John vroeg hoe zijn soloalbum moest klinken, antwoordde Adams: “Like classic rock radio, where you're listening to Van Morrison and then the Rolling Stones and then Otis Redding." Niet meteen wat je van de jonge Adams zou verwacht hebben, maar wat hij afleverde, past wel onder die beschrijving. Hij bleef wel trouw aan de openhartige manier van songschrijven, maar verliet het pad van lo-fi klinkende alt-country. Het resultaat was een plaat die klonk als Neil Young meets The Jayhawks en voornoemde namen.

Eén van de redenen dat hij dat deed was omdat hij echt iets wou bewijzen. "I wanted to invent a modern classic", zei hij in een interview met SPIN. En dat lukte ook. ‘Gold’ zou hem tot een semi-beroemdheid maken en de plaat was zo sterk dat zelfs de compilatie met demo’s, ‘Demolition’ een jaar later tot in de hitparade zou doorstoten.

"Ethan produced the record to make whatever savage heart that I had come out", vertelde hij op MTV. "In doing that, he threw me into using different instruments — like the Chamberlain or tack piano or other obstacles — in order to relearn myself, so that I wasn't just manipulating my influences."

Het was de oorspronkelijke bedoeling dat ‘Gold’ een dubbelalbum zou worden met eenentwintig songs. Wie het artwork bekijkt, ziet dat de plaat verdeeld is in vier kanten, maar Adams moest het aantal tracks van het label terugschroeven. Alleen bij de eerste honderdvijftigduizend exemplaren zat een bonusschijfje met de vijf songs van “kant vier ”. Het hoeft niet gezegd dat dit niet naar de zin van de eigenzinnige Adams was.  "[The label] took the last five songs, made it a bonus disc and put it on the first one hundred and fifty thousand copies," kloeg hij later in Rolling Stone. "Fucking my fans over and making them pay extra for a record I wanted to be a double album. They counted that as one record."

En die plaat kwam net op tijd: twee weken nadat Al Quaida-terroristen zich in de Twin Towers boorden met vliegtuigen. Want hoewel alles natuurlijk al klaar was voor 9/11, start de plaat met New York, New York en toonde de coverfoto Adams tegen een star sprankeld banner. En hoewel de albumopener over een relatie gaat, waren de Twin Towers prominent zichtbaar in de clip. Een gelukkig toeval, want de clip werd amper twee dagen voor de aanslag opgenomen.

"It's actually a love song to a particular person, and in place of her name, I just say 'New York", verklaarde Adams tijdens een Q&A voor de New York Times. "It's got a lot to do with the city, because that's where we were together a lot, and how I think about the city is based on where we went together and what we did. But it wasn't intended as some anthem or anything."

Dat werd het dus wel tot op zekere hoogte. Het album zou nochtans nooit de vereiste vijfhonderdduizend verkochte exemplaren halen om van een gouden plaat te kunnen spreken. Al bij al teleurstellend voor de man die dé singer-songwriter moest worden van de eerste twintig jaar van het nieuwe millennium en die in twintig jaar tijd maar liefst zeventien studioalbums uitbracht. Toch blijft ‘Gold’ het best verkochte album van Adams en wordt het nog altijd bij zijn beste gerekend (samen met ‘Heartbreaker’, ‘Cold Roses’ en ‘Love is Hell’).

De waarde van een album kan je gelukkig niet in dollars uitdrukken, hoe vaak Adams ook “Money in the bank”, schreeuwt in Tina Toledo’s Street Walkin’ Blues. Ook de toenmalige recensies zeggen niet alles, want elke recensent leek gefocust op het meer gepolijste geluid en op de albumcover in plaats van op de nummers an sich.

Het zijn dus de fans en de jaren die de waarde van de plaat deden stijgen. New York, New York blijft één van de beste popsongs die Adams ooit schreef en wat daarna komt, doet de plaat zeker niet inzakken. De woeste mondharmonica-intro van Firecracker is vuurwerk en de song benadert het genie van Bruce Springsteen; Answering Bell blijft een klassieker, ook al klinkt de banjo hier als iets uit een computer. Luister naar de versie van op de ep ‘Extra Cheese’ en besef dan hoe straf en tijdloos dit is.

En zo zouden we alle eenentwintig nummers kunnen aflopen, maar dat gaan we uiteraard niet doen. Wat het album echt zo goed maakt, is de afwisseling. Er staan, ondanks de overdadige productie, ook een paar heel kleine nummers op zoals La Cienega Just Smiled, Harder Now That It’s Over en de afsluiter van kant 3: Goodnight, Hollywood Blvd, maar ook vreemde, morbide songs als Sylvia Plath en hardere nummers als Enemy Fire (meegeschreven door Gillian Welch, maar helaas niet met haar op achtergrondzang).

Het zijn niet allemaal winners, maar in tegenstelling tot veel andere platen met zoveel tracks, zitten er heel weinig fillers tussen. Getuige het aantal songs dat in de loop van de tijd op soundtracks verscheen en/of gecoverd werden. Het vreemde is wel dat de vijf laatste songs tot de beste van de plaat behoren, terwijl ze dus niet in alle versies opgenomen waren. The Bar Is A Beautiful Place is ondertussen zelfs een onvervalste klassieker. Wij hadden dus andere keuzes gemaakt.  

En zo is er, twintig jaar later, eigenlijk niets veranderd. Ook voor de meest recente plaat 'Wednesdays' zouden wij andere keuzes gemaakt hebben. Ryan Adams blijft dus Ryan Adams: eigenzinnig, soms manisch, soms depressief, een klootzakje ook, maar tegelijk behept met een gouden talent.