Jazz Middelheim - dag 3 - Rijkgeschakeerd

Nachtegalenpark, Antwerpen, 15 augustus 2021

Jazz Middelheim - dag 3 - Rijkgeschakeerd

Dag drie van de veertigste editie van Jazz Middelheim was er één van kennismakingen en welkome herinneringen. Een herinnering aan het kneedbare oeuvre van Ennio Morricone bijvoorbeeld. En een eerste ontmoeting met Michel Portal – al geven we het niet graag toe. Het programma maakte uitstapjes naar pop en filmmuziek, naar Frankrijk en Noord-Afrika. Dat leidde tot alsmaar intensere staande ovaties, met het luidste applaus voor de stilste uit het pak: Anour Brahem.

Toine Thys stak het vuur aan de lont. Hij trad aan met zijn kwartet Overseas, plus gastpianist Harmen Fraanje. Telepatische schoonheid, was onze eerste reactie.

Meteen viel op dat Overseas die naam niet gestolen had. Ihad Radwan speelde de traditioneel-Arabische oud, een luitachtig instrument waaruit mijmering en verlangen spreekt. Annemie Osbourne, op violoncello, neigde dan weer naar modern klassiek. En de percussie van Zé Luis Nascimento, zijn naam verraadt het al, bracht ons naar Brazilië. Toine Thys blies het geheel aan elkaar op sax en basklarinet.

Zo was er Tamam Morning, een romantische melodie van Radwan, met een boodschap van hoop en relativering. En het meeslepende Longa Nekriz, waarin de oud en de cello met elkaar samensmolten en Nascimento de percussiesolo verhief tot een kunstwerk.

Lander Gyselinck was op de eerste festivaldag al aan het werk te zien met STUFF. Als drummer van Franse legende Michel Portal bewees hij zich ook akoestisch prima uit de slag te kunnen trekken. Zijn bijdrage was subtiel avontuurlijk. En uit de golfbewegingen van zijn schouders kon je de expressie lezen. Ook Portals lichaamstaal sprak boekdelen. Het was aandoenlijk om hem grootvaderlijk te zien glunderen tijdens een solopassage van Gyselinck.

Vijfentachtig is rietblazer Portal intussen. Hij werd aangekondigd als één van de architecten van de moderne Europese jazz. Maar wie dacht dat hij zou blijven steken in het verleden, had het mooi mis. Portals kracht zat in de mix van generaties die hij samenbracht. Met behalve Gyselinck ook trombonist Nils Worgram en toetsenwonder Bojan Z, die ook dienst deed als musical director. Hetzelfde ensemble bracht dit jaar jubileumplaat ‘MP85’ uit.

We hoorden ambitieuze composities met een verhaal. We zijn nooit in Armenië geweest, maar de evocatieve eenzame melodie van Armenia tekende verlaten landschappen in de lucht. Uptempo stukken als Jazzoulie en Split The Difference bewezen zelfs dat de tachtiger nog altijd weet wat er speelt in de scene. Een eer om hem op Middelheim te mogen ontdekken.

Nog een ontdekking was de Frans-Koreaanse nachtegaal Youn Sun Nah, sober en met rauwe verbeeldingskracht begeleid door gitarist Ulf Wakenius. Toen we nog geen twee nummers ver waren, had Nahs stem al tientallen kleuren prijsgegeven: bluesy en gekraakt, egaal in het middenregister en operatisch in de hoogte, jazz en chanson, Robert Wyatt en Patti Smith, … Het was de zuiverste vocale waaghalzerij.

Als Youn Sun Nah Johnny Cash (God’s Gonna Cut You Down) of Tom Waits (Jockey Full of Bourbon van ‘Rain Dogs’) zong, slaagde ze er zelfs in om die doorleefde stemmen te evenaren. Zelfs James Hetfield was dit jaar te horen op Middelheim. De eerste “off to never-never land” klonk nog elfenachtig, maar Youn Sun Nah kroop almaar dichter naar Metallica-territorium. En uiteindelijk schoot ze er voorbij. Een ijzingwekkende schreeuw maakte de horror compleet.

De nummerkeuze – met ook Isn’t It A Pity van George Harrison en Wakenius’ virtuoze Moment Magico – was boeiend. Maar het eigen Invincible viel te licht uit en Hallelujah wist weinig toe te voegen aan de versie van Jeff Buckley. Toch was het publiek terecht enthousiast over de vocale acrobatie. Een overdonderde Youn Sun Nah pinkte zelfs een traantje weg. Mooi om te zien.

De grootste ode aan een overleden grootheid moest dan nog komen. Stefano Di Battista en zijn Frans-Italiaanse kwartet cruiseden door het oeuvre van Ennio Morricone. En daarbij raakten ze meer obscuur werk aan dan "grootste successen". Dat was knap, want Morricone heeft niet zomaar wat spaghetti-westerns van muziekjes voorzien. Tientallen horrorfilms, thrillers en misdaadfilms dragen zijn score.

Met Cosa Avete Fatotto a Solange, Peur Sur La Ville en La Cosa Buffa kwam de groep beheerst en een beetje te braaf op gang. Dat veranderde toen André Ceccarelli Verushka op gang zwierde met een drumintro. Di Battista volgde, speelde halsbrekende beboploopjes op de alto en bouwde in de solo een verhaal op in meerdere hoofdstukjes, il maestro waardig.

Di Battista toonde zich een entertainer in hart en nieren. Hij bedankte meermaals iedereen en zijn hond. Hij grapte en vertelde er wat onbeholpen, maar charmant op los. En vooral: hij speelde eerbiedig en vurig. We kijken uit naar nog meer "Morricone Stories" van hem en zijn band.

Op het einde van de derde Middelheim-dag keken we diep in ‘The Astounding Eyes Of Rita’. De Tunesische oud-speler Anouar Brahem bracht werk uit die gesmaakte ECM-plaat uit 2009. Hij kreeg daarvoor de hulp van Klaus Gesing (basklarinet), Björn Meyer (bas) en Khaled Yassine (percussie). Maar het werd meteen duidelijk dat individuele muzikanten er niet toe deden. Hier was een onvervalste vier-eenheid aan het werk.

Brahems ensemble bracht fijnzinnig ineengewoven, intieme avondmuziek. Meditatief, vervoerend en rijk aan details. Zonder luide uitschieters, zonder solisten in de spotlights, zonder drang om het publiek te imponeren. Al deed het viertal dat natuurlijk wel met het briljante, uiterst ingetogen samenspel.

Brahem breidde zo een rijkgeschakeerd slot aan een rijkgeschakeerde dag. Een dag met de prachtige oud als eerste letter en punt.

Jazz Middelheim '21: Michel Portal, Youn Sun Nah, Stefano Di Battista, Anouar Brahem - 16/8/21

18 augustus 2021
Fabian Desmicht