Jazz Middelheim 2016 - Hoogdag van minimalisme

Park Den Brandt, Antwerpen, 13 augustus 2016

Dat het een legendarische editie beloofde te worden, zo stelde Jazzmozaiek. De vijfendertigste editie inmiddels, een verjaardagseditie waarbij artist in residence Avishai Cohen de curatorfakkel overnam van Jason Moran. Die stelde samen met het team van Jazz Middelheim een divers en uiteenlopend programma op.

Op dag één, die in het teken stond van het minimalisme, was het vooral uitkijken  naar de Club Stage waar een hele hoop concerten van het Granvat collectief plaatsvonden (respectievelijk Hoera, EOP/AAN en Book Of Air: Vvolk). Op het hoofdpodium zagen we onder meer Pascal Schumacher & Friends, Marcin Wasilewski Trio en curator Avishai Cohen, die in kwartetformatie aantrad. Ludovico Einaudi, de Italiaanse minimalistische pianist die we eerder in De Roma aan het werk zagen, mocht afsluiten.

Bij aankomst gingen we even polshoogte nemen bij de Artist Talk van schrijver Ashley Kahn met de stevig bebaarde Avishai Cohen. Zo kon je als bezoeker een beter inzicht verwerven in diens persoonlijkheid en de muzikale projecten die hij op het festival zou  presenteren (o.a. Big Vicious, het 'Into The Silence'-project, de relatie met studenten van het conservatorium). Hij sprak over muzikale inspiraties, zijn eerste optredens - op jonge leeftijd speelde hij al in verschillende bands en toen al jongleerde hij met muzikale genres als funk, salsa, world en jazz - zijn jeugd en uiteraard zijn residency.

Op de Main Stage kreeg Pascal Schumacher de eer om Jazz Middelheim editie 2016 geopend te verklaren. Schumacher had voor dit optreden wat friends uitgenodigd. Het bleek nogal een klus om de bandleden allemaal tijdig op het podium te krijgen, maar het resultaat was er dan ook naar.

Schumacher presenteerde er 'Left Tokyo Right'; LTR dus, of ook 'Long Term Relationship'. De Luxemburgse componist-vibrafonist trad door het uitnodigen van die vrienden (o.a. Magic Malik op fluit) nadrukkelijk buiten de eigen oevers. Schumacher tekende voor een dromerig concert met her en der theatrale effecten (zoals tijdens opener Decoy), vooral op de momenten dat de band op volle kracht speelde. Het leverde een erg knap klankenspel op met erg geconcentreerde muzikanten.

De bewerking van Merry Christmas Mr Lawrence (Ryiuchi Sakamoto) was een eerste hoogtepunt en brak de set open. De inbreng van Schumachers vrienden leverde, naast meer variatie in sound, ook krachtig, muzikaal vuurwerk op. Dat leverde onder meer bijzondere versies op van Sakura San en Wabi-sabi. Iets verderop ontroerde hij met Lilia (Milton Nascimiento) in duo met Magic Malik en speelde hij ook het door pianist Franz Chossy gecomponeerde Metamorphosis (uit 'Bang My Can'), een symfonie voor kwartet. Samengevat: ontzettend mooi album, al even heerlijk concert.

Op de Club Stage trad daarna Hoera, een van de vele projecten van Granvat, aan. Gitarist Bert Cools kondigde die aan als "het kleinste, het intiemste". Of: Jakob Bro meets Vladislav Delay, ergens tussen songs, filmmuziek en soundscapes. De band kreeg recent de Jong Talent-prijs en mocht daarom vandaag het zijpodium inpalmen. Hoera is een trio waarbij de broers Cools (Stijn op drums, Bert op gitaar), die ook in EOP/AAN en Book Of Air: Vvolk spelen, versterking krijgen van bassist Dries Laheye (Stuff).

Het is overigens aangenaam dat Jazz Middelheim op verschillende manieren de hand uitsteekt naar de jongere generatie. Dit trio beheerst alvast de kunst om het publiek een trip van jewelste te bezorgen. Het was wat freewheelen, maar we ervaarden vonkjes van muzikale magie. Het was niet gemakkelijk om tegen het geluid van de mensenmassa rond de clubstage op te kunnen, maar het trio nam zelfzeker de handschoen op. Het publiek genoot, vroeg om meer en kreeg Oh Ja.

Dan was het de beurt aan het Marcin Wasilewski Trio, een trio van klassieke ECM-snit dat meteen ernstiger, zwaarder op de hand en zelfs tragischer klonk. Het trio speelt al twintig jaar samen en dat hoorde je ook. De Poolse pianist Wasilewski moest het duidelijk hebben van vingervlugheid en trok bij zijn diep geconcentreerd pianospel soms wat gekke gezichten. Ondanks de ruime ervaring was dit trio ook nog steeds op zoek naar nieuwe invalshoeken, nieuwe facetten van de muziek. De focus lag duidelijk op de performance.

Het trio kreeg het publiek algauw mee. Het was hoe dan ook een wat vreemd gezicht om te merken hoe het publiek aa de Main Stage genoot van de composities van het trio; composities die soms aangedikt werden met sfeervolle kleurbelichting terwijl iets verder velen ervoor kozen om languit in het gras te liggen luieren met een boek in en een cocktail bij de hand. Wasilewski liet vooral de muziek van zijn meest recente album 'Spark Of Life' horen. Bijzondere vermeldingen maken we van zijn versies van Message In A Bottle (The Police) en Actual Proof (Herbie Hancock).

In de Club speelde intussen EOP/AAN ten dans, waarbij EOP staat voor "Elektronica Op het Podium". EOP/AAN is het project van een muzikale onderzoeksgroep van leden van het Koninklijk Conservatorium. Met EOP/AAN wordt de dansbaarheid opgezocht. Het trio kreeg versterking van Andrew Claes (Stuff) waarbij elektronica en impro een huwelijk aangingen met pop en funk.

De set klonk dan ook très funky, uiterst dansbaar met een sterke klemtoon op elektronica. De energie spatte er meteen vanaf. Vonken en vuur. We merkten ook dat drummer Stijn Cools zich achter de drumset voluit kon uitleven terwijl Andrew Lahaye (Stuff) en gitarist Bert Cools in de weer waren met een reeks effectenbakjes. De groep amuseerde zich zichtbaar en ook het publiek liet zich niet onbetuigd. Groovy funkgekte dus. Ook hier moest het kwartet zich beperken tot het voorziene tijdsslot. Het publiek vroeg en kreeg meer. "Nog eentje misschien", opperde Bert Cools.

Op de Main Stage was het tijd voor trompettist Avishai Cohen. Die trad aan met een kwartet en bracht voornamelijk werk uit 'Into The Silence', een album dat hij componeerde naar aanleiding van het overlijden van zijn vader. Al die ervaringen, al die emoties staken in die muziek. In die set, die gecomponeerd en uitgevoerd werd als een suite.

Hoeveel gevoel kan je in zo'n concert kwijt? De tent liep vol net als ons gemoed. Hij blies alles wat hij in zich had eruit. Cohen voelde er overigens niet veel voor om er veel woorden aan vuil te maken buiten de introductie van zijn band (Yonathan Avishai op piano, Barak Mori op bas en Nasheet Waits op drums). Dat was ook niet nodig. De muziek sprak voor zich. Hij ging erg diep tijdens composities als Dream Like A Child, Behind The Broken Glass of Life And Death.

Avishai bracht een bijzonder intieme set, die zich erg organisch ontwikkelde, vol muziek waar hij ziel en zaligheid in legde. Iets wat het publiek erg apprecieerde. Het trio bespeelde de hemel en meer. En het was aan Cohen om er laagjes trompetmagie aan toe te voegen. Een droom van een (helend) concert.

Als afsluiter stond Ludovico Einaudi geprogrammeerd die zijn 'Elements'-tournee, die hij eerder in De Roma presenteerde, nog wat verlengde. De erg succesvolle, Italiaanse minimalist-pianist, die klassiek en ambient mengt, heeft tientallen albums op zijn cv, die zeer frequent opduiken als scores voor film en documentaires. Recent maakte hij, in samenwerking met Greenpeace, een veelbekeken video die de klimaatproblematiek onder de aandacht brengt. Een nobel initiatief. Einaudi was vandaag de hoofdact, al zou je de vraag kunnen opwerpen wat hij eigenlijk op een jazzfestival doet. Het toont - vermoeden we - vooral aan dat Jazz Middelheim breder kijkt en denkt dan jazz in de strikte zin van het woord.

De tent liep zeer snel vol en het was volop aanschuiven voor een plekje; tot op het hysterische af, gezien we tijdens Einaudi's set vele mensen semi-radeloos naar een plekje in de tent zagen zoeken. Maar goed, de muziek dus.

Net als in De Roma speelde Einaudi met de rug naar het publiek en verkoos hij om de muziek het woord te laten voeren. Aan het begin hoorden we onder meer Drop en het langzame en meticuleus opgebouwde Petrichor. Op de achtergrond zagen we dan weer erg knappe projecties, die geïnspireerd waren op de hoes van 'Elements'.

Einaudi straalde een serieux uit, al werd dat beeld toch gecounterd toen de camera's inzoomden op zijn kleurvolle basketsloefjes. Maar ergens bewees dat ook dat Einaudi nog steeds erg jong van geest is. Iets verderop: het sfeervolle, orkestraal ingezette Night.

Wat later zou de groep even de coulissen induiken zodat Einaudi aan een intiem onderonsje kon beginnen. In die passage noteerden we een zeer mooi Berlin Song, dat uitmondde in improvisatie, waarin hij met enkele thema's en motiefjes dolde. Die contrasteerde met de wilde, dikke, orkestrale uithalen tijdens titeltrack Elements. Hij was op dreef, zo bleek uit bevlogen uitvoeringen van Twice en Experience, terwijl hij met zijn band tijdens het wat experimentelere Logos helemaal minimal ging. De set schipperde dan ook ergens tussen intiem, dramatisch en dreigend.

Einaudi deed wat van hem verwacht werd: het publiek, dat duidelijk voor Einaudi naar Jazz Middelheim was gekomen, mee op reis nemen, doen wegdromen. Daarvoor kreeg hij een staande ovatie. Missie geslaagd, al begrijpen we ook dat Einaudi als hoofdact voor sommigen wellicht net een jazzbrugje te ver was.