Unknown Mortal Orchestra - Bohémien tegen wil en dank

Op 'Multi-Love' worden ineens twee stappen vooruit gezet. Was de muziek van de band eerst nog redelijk eenvoudig als retro te bestempelen, dan klinken de negen nieuwe nummers zo fris als een hoentje. Enerzijds komt dat door de hi-fi productie en toevoeging van elektronica, anderzijds door de diversiteit in het songmateriaal. Bandleider Ruban Nielson schikt als een bloemist moeiteloos psychedelica, pop, soul en funk tot een flitsend boeket. Sommige nummers (Like Acid Rain, de titelsong, en met name Can't Keep Checking My Phone, dat bijna klinkt als Hot Chip) zouden helemaal niet misstaan op de dansvloer. 'Multi-Love' onderstreept Nielsons vaardigheid als zanger en liedjesschrijver en katapulteert Unknown Mortal Orchestra definitief uit de blogosphere naar de mainstage.  

Op 12 juli 2006 traden The Yeah Yeah Yeahs op in het monumentale St. James Theatre te Auckland, Nieuw-Zeeland. Het werd een desastreuze avond. Tijdens het voorprogramma, verzorgd door The Mint Chicks, stortte een deel van het plafond in, waardoor twee bezoekers met verwondingen naar het ziekenhuis moesten worden gebracht. Naar verluidt ging het mis doordat de support act in kwestie, een plaatselijke noisepunkband, veel te luid speelde. Het was bij lange na niet het enige incident waarbij de band betrokken zou zijn. Tijdens een optreden op The Big Day Out vermorzelde drummer Kody Nielson een sponsoruiting met een kettingzaag.

The Mint Chicks zouden in 2010 hun laatste show spelen; na afloop was de apparatuur totaal verwoest en het publiek beledigd. Kody verdween naar de achtergrond. In datzelfde jaar begon gitarist Ruban Nielson voor zichzelf, hij zette het nummer Ffunny Ffrends op internet. De bal begon al snel te rollen. En in 2013 prijkte het geweldige 'II' op menig eindejaarslijstje. Unknown Mortal Orchestra is inmiddels toe aan haar derde album, dat eind deze maand het licht ziet. 

We treffen hipster en romanticus Nielson op een regenachtige donderdagmiddag in de lounge van de Ancienne Belgique. Geheel in zwart gekleed, een derde oog in zijn hals getattoeëerd, de vleesgeworden trek-je-eigen-plan-mentaliteit. Hij oogt nog altijd wat bedeesd, en laat op goedlachse, maar niet mis te verstane wijze blijken dat interviews voor hem een plichtpleging zijn. Gelukkig wordt er lekker bier geschonken. Waarom zou je het strikt noodzakelijke immers niet met het aangename combineren? Het loopt tegen het einde van de middag, dit is het laatste interview voor de taxi hem oppikt voor een sessie op Studio Brussel. Eerder op de dag werd al een kladbriefje op Facebook geplaatst met een aanzienlijke lijst aan die middag te nuttigen bieren: Chimay, Karmeliet, Delirium Tremens, Kwak en Gulden Draak zitten al achter de kiezen.

Waar zijn je bandleden eigenlijk? Hadden ze geen zin om te komen? 
Ruben Nielson: Het was wat te duur om Jake (Portrait, bassist, nvdr.) ook op dit reisje mee te nemen. Die is dus maar thuis gebleven. Riley (Geare, drums, nvdr.) is een geweldige slagwerker, maar niet per se goed in interviews. Ook omdat hij al onze vierde man op drums is en pas in de loop van de wereldtournee voor 'II' mee is gaan doen.

En je broer? 
Die doet niet mee. Heb jij een broer? Soms is het lastig samenwerken met familie. Ik bedoel, het is erg fijn om met Kody in de studo bezig te zijn, maar hij is absoluut niet bestand tegen het leven op tournee. Dat werkt gewoon niet.

Binnenkort komt 'Multi-Love' uit. In je aankondiging van de nieuwe plaat zeg je het heersende beeld van de kunstenaar als conservator te willen ontmantelen. "Iets nieuws creëren is veel subversiever", zeg je. Is dat een doel, provoceren?
Het is niet zozeer een doel op zich, maar de provocatie is wel een interessant middel. Al moet ik eerlijk bekennen dat die uitspraak nu alweer wat pretentieus klinkt.

Waarom?
Waar het op neerkomt, is het instinctieve gevoel dat ik met 'Multi-Love' gewoon heel graag iets wilde produceren zonder te consumeren; nieuwe waarde creëren met beperkte middelen. Dus ben ik zelf gaan sleutelen aan oude, analoge synthesizers. Ik zie mezelf graag als een zuinig en bescheiden man . Naast hergebruik vind ik transparantie erg belangrijk. Ik wil duidelijk zijn over mijn doelen en mijn werkwijze, in de hoop anderen te inspireren. Daarom ben ik altijd bereid antwoord te geven als ik op social media vragen krijg over inspiratiebronnen of de wijze waarop ik mijn gitaren en stem opneem.

Wat is daar dan zo subversief aan? 
Ironie en provocatie liggen vaak dicht bij elkaar. Zelf vind ik dergelijk contact met fans een gezonde manier van interactie: de mensen, die mijn muziek waarderen, zitten vermoedelijk helemaal niet te wachten op een afgod, maar begrijpen op deze manier hopelijk dat ik simpelweg mijn rekeningen kan betalen als zij de plaat kopen. Het subversieve zit hem in de demystificatie, die ik toepas. De manier waarop tegenwoordig waarde wordt gecreëerd is nogal omslachtig en irreël. Ik weiger die machtspositie te bekleden.

De kunstenaar als genie?
Niet alleen in de kunst overigens; ook de prijs van een paar gympen is onderhevig aan een bepaald aura. Mensen betalen grif 350 dollar voor iets waarvan ze weten dat het nog geen tiende heeft gekost om te produceren. Ik heb als muzikant gewoon geen zin om zulke idiote spelletjes te spelen en die schijn op te houden.

Voor hoeveel gaat 'Multi-Love' straks over de toonbank? Ik heb begrepen dat je over behoorlijk fancy apparatuur kon beschikken tijdens de opnames. 
Touché. De apparatuur waarmee 'Multi-Love' is opgenomen is zeker een groot verschil ten opzichte van de vorige albums. (Lachend) Daar zou ik mijn prijs natuurijk op aan moeten passen. In Nieuw-Zeeland hadden mijn broer en ik ditmaal de beschikking over een veel gesofisticeerder uitrusting; nagenoeg alles, van microfoons tot mengtafel, was beter dan een paar jaar geleden. 'Multi-Love' klinkt daardoor inderdaad meer hi-fi; op de drums na, die we gewoon weer met een cassette-recorder hebben gedaan.

Het barmeisje komt even langs om een bestelling op te nemen en gaat beneden De Poes halen, het bier dat AB heeft bestempeld tot pint van de maand. Nielson streept het met een flauwe glimlach af van zijn lijstje en strekt zich languit in zijn zetel. "Altijd goed om weer terug in België te zijn. Die IPA's zijn niet aan te slepen in mijn woonplaats Portland, maar mij toch veel te bitter. En ik ben niet eens een bierdrinker, hè." 

Tot zover de vorm. Wat zijn naar jouw idee inhoudelijk gezien de verschillen tussen 'II' en 'Multi-Love'?
De liedjes zelf zijn op min of meer dezelfde wijze tot stand gekomen. Die schrijf ik als ik alleen ben en laat ik daarna aan mijn broer horen. Maar in thematisch opzicht liggen de platen ver uit elkaar. Waar 'II' vooral ging over eenzaamheid en algemene afzondering, daar is 'Multi-Love' juist gericht op conflicten binnen sociale interactie.

Zoals Can't Keep Checking My Phone?
Tegenwoordig is fysieke aanwezigheid van een geliefde niet meer afdoende en hebben we constante bevestiging nodig. Daar gaat dat nummer over; iemand missen en het op een gegeven moment beu raken genoegen te nemen met digitale technologie. Het verlangen naar ouderwetse affectie en genegenheid.

Het is een opvallende titel voor een nummer. Het spreekt zeer tot de verbeelding, op een nogal plastische manier. 
Ik heb op deze plaat, nog meer dan voorheen, geprobeerd op een meer directe, organische manier songs te schrijven. Op 'II' - en zeker op het debuut - liet ik me nogal eens verleiden tot emotionele uitsloverij. Wat ik vaak heb gedaan is een refreintje of hook bouwen rondom de titel van een nummer; en vanaf daar verder werken. Daarbij wilde ik ook graag af van het retrostempel dat op de vorige twee albums geplakt werd. Dus heel nuchter eigentijdse onderwerpen aansnijden, zoals op dit nummer of bijvoorbeeld The World Is Crowded leek goed om te doen. Daar hadden The Beatles of Sly & The Family Stone niet over kunnen zingen; en dat voelt als een opluchting.

Hoe autobiografisch zijn deze nummers eigenlijk?
Tamelijk. 'Multi-Love' is nadrukkelijk géén plaat over mijn persoonlijke liefdesleven. Enerzijds vanwege privacyredenen, anderzijds omdat het gewoon bevredigender is om iets universeels te produceren. Natuurlijk put ik wel uit eigen ervaringen, maar ik wil mijn muziek als auteur niet domineren. Dat zou ook maar saai zijn. Daarom tracht ik op afstand te blijven en de teksten obscuur genoeg te houden zodat ieder er zijn eigen dramatische visie op kan projecteren.

Unknown Mortal Orchestra... what's in a name?
Precies. Overigens komen de songteksten wel in het boekje te staan.

Mijn favoriete nieuwe nummer is Necessary Evil. Welk kwaad bezing je daar? 
Dat nummer heb ik geschreven in een stream of consciousness van zelfdeprivatie. Wat er uit dat onderbewuste onderbuikgevoel uiteindelijk is ontstaan, lijkt nog het meest op een onbeholpen liefdesliedje. Het gekke is dat ik er soms pas later achter kom waar mijn liedjes eigenlijk over gaan. Dan valt alles ineens op zijn plaats. Tegelijkertijd is de titel, als ik er nu zo over nadenk, ook een beetje ironisch; Necessary Evil is waarschijnlijk het meest gitaargeoriënteerde nummer op de plaat, en ligt in die zin in het verlengde van 'II'.

Klopt het dat de band voor de aanstaande tour wordt aangevuld met een toetsenist?
Sinds twee weken repeteren we nu als viermansformatie met Quincy McCrary op keyboards. Echt te gek! We hebben in deze bezetting nu één show gedaan in Londen voor de BBC. En ook de oudere songs klinken zo veel rijker door zijn toevoeging. Unknown Mortal Orchestra is met hem in de rangen zeker opgewaardeerd.

Je staat erom bekend door uiteenlopende artiesten beïnvloed te zijn en speede in het verleden al covers van Jay Reatard en Otis Redding. Staan er nog zo'n dingen op de toekomstige setlist? Misschien iets van Björk? 
Ha, waarom niet? Ik bedacht me gisteren dat het ook wel cool zou zijn om iets van Little Richard te doen, nu we toch een piano tot onze beschikking hebben. En ik luister de laatste tijd veel naar 'Off The Wall' van Michael Jackson; daar moet ik misschien ook eens wat mee doen.

Ik bedank voor het gesprek, en de tourmanager opent de deur van het vertrek. Nielson neemt nog snel een laatste teug, en laat de helft van zijn glas staan. "Net als in televisieseries", merk ik op. "Sorry man, het valt niet altijd mee om de bohémien in mij verborgen te houden."  

De optredens vanavond(Bitterzoet, Amsterdam) en op 27 mei (AB, Brussel) zijn hopeloos uitverkocht, maar de band speelt ook nog op Dour en Boomtown deze zomer.