Stef Bos - Je moet altijd daarover schrijven waarmee je wezenlijk bezig bent

Zijn vijfentwintigjarige jubileumconcert ‘Een Sprong In de Tijd’, is een muzikale reis door het oeuvre van de singer-songwriter. Voortdurend afwisselend tussen oude bekenden en nieuwe songs reist Stef Bos met zijn vier muzikale kompanen door de tijd. Een reis van maar liefst een kwart eeuw in woord en muziek. Met een nieuwe cd als wapenfeit. Jong en oud, man of vrouw, als je eenmaal gegrepen bent door Stef Bos ben je voor altijd geraakt. Kippenvel komt dan vanzelf.

Waarom koos je voor ‘Een Sprong In De tijd ‘ als titel voor je album?
Stef Bos: We hadden besloten om een soort constructie te maken rond het feit dat ik vijfentwintig jaar bezig ben, hoewel ik niet zo’n jubileum-type ben. Ik heb een voorstelling gemaakt die gaat over het jaar 1991 en waar we nu zijn en, als je die twee periodes tegenover elkaar zet,  zie je toch iets heel fascinerends; alsof je wordt teruggekatapulteerd vanuit het nu naar toen en terug.

Toen ik dat idee had, ontstond een nieuwe verzameling. Ik wou vijfentwintig jaar vieren met iets nieuws in de plaats van een verzamelaar te maken. Een bevriende kunstenaar uit Kaapstad had me onnozele cadeautjes gegeven in inpakpapier. Precies dat papier was opmerkelijk. Het was een poster van een expositie in Berlijn van een paar jaar geleden. Ik vond het zo mooi dat ik die poster uithing in mijn werkkamer in ons huis in Kaapstad. Op die affiche stond: ‘Ein sprung in die Zeit’. Het was een soort samenvatting van een leven. De tijd als een stroom die ons meeneemt. Het leven zien als een sprong in de tijd.

Blijven de nieuwe liedjes even vlot komen als vroeger of gaat het schrijverschap je nu beter af dan toen?
Ik ben meer ontspannen dan vroeger. Ik vind het in die zin niet moeilijker. Ik las net een oud interview met David Bowie. Als je jezelf voortdurend in vraag stelt, kan je jezelf heruitvinden en heb je nooit een writer’s block. Ik wil mezelf voortdurend in vraag stellen over de manier waarop ik werk. Zo heb ik de plaat opengegooid naar de hele band, ik heb alleen teksten geschreven. Dan kwamen we bij elkaar en zo ontstond de muziek. Die gasten hebben een enorm muzikaal vermogen.

Op dat vlak ben ik erg veranderd. Vroeger wou ik alles onder controle houden omdat ik wist hoe alles moest klinken. Nu beginnen we te spelen en zien we wel waar we uitkomen. Zo beïnvloedt de melodie soms ook de tekst en staan we helemaal in het nu. Dat geeft je het meeste inspiratie. Je moet altijd daarover schrijven waarmee je wezenlijk bezig bent. De afgelopen maanden hebben we gereisd met ons gezin en heb ik dan ook volop het moment beleefd.

Er is dus geen vaste manier waarop Stef Bos-liedjes ontstaan?
Vroeger schreef ik eerst de tekst . Die moest helemaal af zijn voor ik achter de piano kroop. Nu werk ik veel fragmentarischer. En als ik ideeën heb, schrijf ik ze op maar ik heb niet de nood om die helemaal af te maken. Als de muzikanten erbij komen, opent zich een heel andere wereld. We zitten gewoon te jammen. Ik neem dan mijn boek met aantekeningen erbij en, als ik voel dat het past bij de muziek, begint er iets heel moois. Als je met vijf man bij elkaar bent, kan het dan samenvallen. Er wordt nooit gediscussieerd. Er begint gewoon iemand te spelen. Dan zing ik de tekst en bekijken we de structuur. Dat is helemaal anders dan vroeger. Sinds 2000 is mijn manier van werken veranderd.

Je bent een halve Belg en een halve Nederlander. Kennelijk zien we dat ook in de samenstelling van je band.
Klopt, al is het geen bewust proces. Ik woon al langer in Vlaanderen dan in Nederland en ik ben een kind van beide culturen; zulke tegengestelde culturen, ook al is er dezelfde taal. In het noorden weten velen niet hoe complex en fascinerend Vlaanderen is. In mijn hoofd komen de twee werelden wel samen, ook al blijf ik in Vlaanderen toch ergens een relatieve buitenstaander. Ergens diep in mij zijn de twee landen samengesmolten. De technische crew en de drummer en pianist zijn van Vlaanderen, gitarist en bassist zijn Nederlanders. We vormen een groep die goed functioneert. We spreken dezelfde taal, maar toch is er een andere culturele achtergrond, wat het allemaal rijker maakt. Belgen kunnen goed improviseren, Nederlanders kunnen goed organiseren. In wederzijds respect levert dat vaak mooie dingen op en het stelt jezelf tegelijk in vraag.

Als mensen naar je concerten komen, verwachten ze natuurlijk ook de bekende liedjes van vroeger. Speel je ze nog altijd met hetzelfde vuur als toen of is dat anders geworden?
In de voorstelling vallen sommige oudere nummers af. Denk maar aan Gek Zijn Is Gezond’. Ik kan me daarin nog moeilijk inleven. In de komende tournee brengen we 1991 terug en beginnen we met vier nummers uit mijn debuutplaat om helemaal in dat jaar te zitten. Ik word zelf teruggebracht naar dat moment. Als ik die nummers niet uit mijn strot zou krijgen, zou ik ze niet zingen. Is Dit Nu Later heb ik een poos niet gezongen, maar nu kan het terug. Ik heb er een rap-stuk aangekoppeld om het helemaal te integreren in dat liedje. Het betekende meteen de wedergeboorte van die song. Zo blijft het geloofwaardig.

Vijfentwintig jaar Stef Bos; hoe kijk je daar zelf op terug?’
Als een avontuurlijke reis waarin je probeert telkens nieuwe ruimtes te ontdekken. Zo laten mijn teksten zich ook lezen; als foto’s van een reis door de tijd met alle verwarring en inzichten vandien. Het theater is altijd de ruggengraat geweest. Als je daar voluit gaat,  kun je een publiek aan je binden en ben je niet te afhankelijk van het grote succes. Ik wilde me vooral ontwikkelen als liedschrijver en als ik daarop terugkijk, ben ik een geluksvogel.  Op de mooiste momenten valt alles samen. Dat kan op een doordeweekse avond in Waregem zijn of op het moment dat Nelson Mandela op de eerste rij zit in Theater Carre in Amsterdam en je met Sibongile Khumalo een versie van Zondag In Soweto zingt.

Welke dromen heb je op je vijfenvijftigste nog?
Deze plaat bevat twaalf liedjes, maar eigenlijk staan ze symbool voor één zin van een lied dat ik al mijn hele leven schrijf. We gaan straks toeren en brengen de liedjes tot leven. Een plaat is daarbij dan een momentopname. Ze zijn thuis opgenomen in het Waasland. Het ontstaansproces ligt zo dicht bij onszelf. Ergens hoop ik dat het iets wordt, maar uit ervaring weet ik dat zelfs een ongelofelijke song aan iedereen kan voorbijgaan en omgekeerd. Soms krijgen niemendalletjes het volle daglicht. Vaak heeft dat te maken met marketingmachines. Toen ik begon had ik die machine ook met Hans Kusters.. Zonder dat ik dat toen besefte was dat een enorme factor in het succes. Mocht ik Papa nu uitbrengen, weet ik niet of het nog zo’n grote hit zou zijn. Ik zou het wellicht anders opnemen, minder hitgevoelig. Ik zoek anno 2016 volop de bevrediging voor mezelf als liedjesschrijver, niet zozeer het commerciële succes. Misschien hoop ik vooral dat mijn kinderen op een dag naar mijn liedjes luisteren en stiekem zeggen: "Dat heeft die ouwe nog zo slecht niet gedaan". (lacht)

Heb je het gevoel dat je die term voor jezelf mag gebruiken?
In deze tijd is vijfenvijftig oud, maar in mijn gevoel leeft dat helemaal niet. Een van de nummers op de plaat gaat daarover. Misschien voel ik me oud in mijn lijf, maar jong in mijn hoofd. Ik ervaar de ouderdom als een relatieve zegen. Sylvester Stallone zei onlangs over ouder worden dat het hem mateloos ergert, precies omdat hij zo inzet op het fysieke. Dat was zijn enige parameter. Geestelijk vind ik het veel fijner dan vroeger. Alles is veel relatiever, het is ook leuker om op een podium te staan. Ik hoef mezelf niet te bewijzen, maar ik kan echt in het lied en in de muziek stappen. Je leert de dingen naar waarde schatten en ik ben lichter in mijn hoofd, minder ernstig, heb meer zin voor humor. Dat heeft te maken met het ouder worden. Na je veertigste is er een katharsis-moment. Toen wist ik zeker wie ik was geworden. Ik was niet meer bezig met wie ik had willen zijn. Dan ontstaat het leven als een fascinerende reis. We worden voortdurend afgeleid daarvan. Ik zeg vaak tegen mijn kinderen, die wel eens een iPad ter hand nemen, dat de mooiste televisie het raam is. Kijk eens naar buiten en je ziet alles wat nooit geregisseerd werd. Als we de bossen van het Waasland intrekken, komt onze verbeelding terug tot leven. Dat blijft het mooiste wat er bestaat.

Alle info op www.stefbos.nl. Stef toert de komende maanden door Vlaanderen.