Jef Neve - Op de tijdsas van ideeën en herinnering

"Doe iets met hitjes en een zanger. Dát verkoopt!" had platenmaatschappij Universal hem op het hart gedrukt. "Daar heb je andere artiesten voor in huis.", repliceerde Jef Neve. Hij nam een nieuwe bassist, Ruben Samama, in dienst en zette de koers van zijn trio verder, maar niet zonder frisse wending. Zijn nieuwe trioalbum krijgt de symbolisch geladen titel 'Imaginary Road' mee. "Het is al mijn vierde album dit jaar," zegt Neve, "maar dit is het belangrijkste. Het Jef Neve Trio is mijn zielenkind."

Wat betekent een nieuwe bassist voor een trio dat zo lang in ongewijzigde bezetting speelde en furore maakte?
Jef Neve: Ruben is in de eerste plaats een muzikale ontdekking. Hij belichaamt waarnaar ik al lang op zoek was. Zijn instrument heeft een schitterende klank, maar hij speelt ook mooie melodische lijnen. Met hem samenspelen maakte me muzikaal op slag veel vrijer.

Ruben is Nederlander, maar woont in New York, waar hij de kost verdient met muziek maken voor commercials. Hij heeft dus een goed idee van hoe dingen moeten klinken en is erg inventief met het produceren van nieuwe geluiden. Toen ik eerder dit jaar op tournee was met José (James, waarmee Neve de duoplaat 'For All We Know' opnam, nvdr), zat hij mee aan de mixtafel voor 'Imaginary Road'. Dat kon ik met een gerust hart aan hem overlaten.

Hoe heb je Ruben leren kennen?

Teun (Verbruggen, drummer van het Jef Neve Trio, nvdr) heeft hem vorige zomer ontdekt tijdens het Tremplin Jazzfestival in Avignon. Ik speelde al een tijd met de gedachte te werken met een nieuwe bassist. Ruben was volgens Teun de geknipte man voor de job. We hebben hem daarop uitgenodigd voor een repetitie: magie vanaf de eerste seconde!

Is Piet Verbist dan zelf vertrokken of wilden jullie met iemand anders werken?

(aarzelt) Ik heb zelf de beslissing genomen om niet meer met Piet te werken en met Ruben in zee te gaan. Het was geen gemakkelijke beslissing. We hebben het trio samen opgebouwd. We stonden alle drie nog nergens en plots kregen we ook in het buitenland aanzien. Dat smeedde een hechte, haast familiale band. Het valt zwaar om zo'n beslissing te moeten nemen vanuit muzikale overwegingen.

Toen ik het Piet vertelde, nam hij het heel sportief op. Hij zei me: "Jef, als jij vindt dat jij dit moet doen, dan begrijp ik dat." Gelukkig is Piet zelf ook een bezige bij. Als hij plots zonder werken zou vallen, dan zou dat de beslissing nog veel moeilijker gemaakt hebben.

Het nieuwe trio klinkt dynamischer dan ooit en 'Imaginary Road' voelt aan als je meest samenhangende trioplaat. Wat is er geluidsmatig veranderd?

'Imaginary Road' is meer geproducet dan zijn voorgangers. Voor onze trioplaten werken we nooit met een producer. Ook nu niet. Technicus Werner Pensaert heeft wel mee richting gegeven aan het album. Bas en piano hebben we meer naar het voorplan gebracht. De drums staan aanzienlijk zachter. Het voordeel is dat de klank van de piano akoestischer is en de groepssound dynamischer.

Qua klanken is het Ruben die de grootste stempel heeft gedrukt. Voor begintrack Vibe maakte hij bijvoorbeeld een melange van Fender Rhodesgeluiden, allerlei effecten en een sample van een blad dat omgeslagen wordt. Het eindresultaat is moeilijk thuis te brengen. Zulke elektronische stukjes vormen het cement dat de plaat tot één geheel maakt. En dat was nu net de grote uitdaging toen we aan de opnames begonnen: een plaat te maken die je van begin tot eind meesleept en je aandacht niet loslaat. De aanpak verwijst trouwens rechtstreeks naar het basisconcept achter de titel 'Imaginary Road'.

We luisteren...

Het leven is opgetrokken uit ideeën en herinneringen. Die gekleurde ideeënwereld loopt parallel met het reële leven. Het is een tijdsas waarop je jezelf vrij kan bewegen. Zo zie je jezelf met een beetje verbeelding op je sterfbed liggen. Dat gaat dan weer mee bepalen welke stappen je in het echte leven zet. Een heel interessante wisselwerking vind ik dat.

Anderen kijken trouwens ook naar jou door die ideeënwereld. Ze vormen zich een beeld van wie je bent door de muziek die je maakt, door de ideeën die je lanceert, door de gesprekken die je voert. Precies die ideeënwereld is wat er uiteindelijk echt overblijft.

Daarom zou die 'Imaginary Road' wel eens belangrijker kunnen zijn dan we ons realiseren. Ook mijn vorige albums maken deel uit van een denkbeeldige weg. Met 'Imaginary Road' wilde ik dat concept definiëren, wat me in staat stelde om te componeren zonder grenzen en mijn fantasie de vrije loop te laten.

'Nobody Is Illegal' uit 2006 markeerde de overstap van het Jef Neve Trio naar Universal. Wat is er sindsdien veranderd?

Je mag de kracht van een major label niet overschatten. Het heeft de groep op heel wat vlakken geprofessionaliseerd. Maar zo'n contract brengt je niet automatisch in het buitenland. Universal heeft een internationaal  netwerk, maar je moet het zelf aanspreken. Ons succes in het buitenland is dan ook grotendeels onze eigen verdienste.

Onrechtstreeks zorgt het ook voor een aantal cadeau's. Zo zou het onmogelijk geweest zijn om mijn plaat met José James uit te brengen op het legendarische label Impulse als ik geen contract had bij Universal (Impulse is "het label van John Coltrane" en nu onderdeel van Universal, nvdr).

Hoe het zit met mijn artistieke onafhankelijkheid? Universal heeft me altijd mijn zin laten doen. Ik heb er even voor moeten vechten, maar uiteindelijk heb ik mijn creatieve vrijheid gekregen. Als ik mijn ziel zou moeten verkopen om mijn contract te kunnen behouden dan stopt voor mij de samenwerking.

Van The Times kreeg je ooit het compliment: "If Neve had been born somewhere jazzily iconic such as Chicago or New Orleans he would already have been fêted as the hottest new pianist on the block." Nooit gewild dat je ginds was geboren?

Nee, ik voel me hier goed. Ik reis heel graag en ik geniet ervan onderweg dingen bij te leren. Maar ik houd ook van de vrijheid die je als Europeaan hebt in je gedachten. Ik heb het gevoel dat je hier veel minder gebonden bent aan beperkingen. The Times bedoelt dat er nog altijd fel wordt opgekeken naar alles wat uit Amerika komt. En dat voel je als je als Belg in de States gaat spelen. Toch heb ik ook gemerkt dat mijn nationaliteit de appreciatie van mensen niet in de weg staat.

Hoe ga je om met minder positieve kritiek?

Ik heb geen problemen met negatieve kritiek. Goed gestoffeerde kritiek kan heel leerrijk zijn. Je moet nu eenmaal bepaalde dingen van jezelf in vraag durven stellen. Positieve of negatieve kritiek, je moet er altijd afstand van kunnen nemen. Je mag je er niet te veel door laten leiden. Ik speel overigens niet voor goede recensies, maar vanuit een persoonlijke overtuiging.

Dat maakt zelfkritiek waarschijnlijk eens zo belangrijk?

Ja! Ik ben de eerste om mezelf kritisch te bekijken. Groeien zou anders onmogelijk zijn. Na concerten ben ik niet iemand die zich hevig opwindt over fouten. Heel vaak worden er nadien dingen besproken. Absoluut! Maar ook Teun en Ruben werpen wel eens dingen op, niet alleen ik. Dat zijn vaak de sleutelmomenten om het nadien beter te doen.

Ook wanneer ik op mijn eentje zit te studeren, werk ik in feite aan zelfkritiek. Als ik te veel een zelfde richting uit ga, dan gooi ik het roer om. Die zoektocht is voor mij het allerinteressantst aan muziek maken. Concerten spelen en reizen is leuk, maar niets kan op tegen het plezier van repeteren en het blijven zoeken tot alles goed zit.

Je vertelde eerder over de manier waarop mensen zich een idee over je vormen. Jouw imago is er een van iemand die altijd lacht, sympathiek is en vriendelijk.

(Hilariteit) Dat heeft Gabriel Rios me onlangs ook verteld.

Zijn er ook momenten waarop het je minder voor de wind gaat?

Natuurlijk! Ik heb ook mijn dagelijkse problemen. Ik durf luidop zeggen dat er geen enkele industrie zo amateuristisch is als de muziekindustrie. Dat besef ik hoe langer hoe meer. Het creatieve aspect van muziek maken is natuurlijk geweldig. En de zakelijke kant is enerzijds interessant, maar anderzijds ook enorm gevaarlijk.

De muziekwereld stikt van de haaien. Anderen lopen dan weer over van goede bedoelingen, maar regelen hun zaken niet goed, wat tot onaangename verrassingen kan leiden. En het is een kunst - dat zweer ik - om als professioneel muzikant met die gang van zaken om te gaan. Je moet constant alert blijven. Heel wat anders dan de goedlachse Jef Neve. Maar ik hang mijn vuile was niet buiten. Daar heeft niemand een boodschap aan. Een album, een goed concert, dáár draait het om.