De Mens - Na 20 jaar zijn onze platen volwassener. Maar ik weet niet of ze ook beter zijn.

Twintig jaar De Mens. Toch iets om trots op te zijn, zo zou je denken. Wij vroegen het frontman Frank Vander linden op de mens af, in een gesprek over verleden, heden en toekomst. 'Trots? Ja. Maar ook depressief. Want twintig jaar is toch ook een beetje schokkend.'

Had je bij aanvang van De Mens gedacht dat je het twintig jaar zou uithouden, en dan nog met (bijna) dezelfde mensen?
Frank Vander linden: 'Totaal niet. Bovendien ken ik Michel (De Coster, bas - nvdr) al van toen ik zeven was. Wij kennen elkaar drieënveertig jaar. Dat is toch speciaal.'

Waarom is dat bij jullie wel en bij zo veel andere groepen niet gelukt?
'Het feit dat we slechts met zijn drieën zijn, is een heel eenvoudige reden. Bovendien zijn we alledrie behoorlijk loyale mensen. Vaak werd aan mij getrokken om me meer op solowerk te concentreren. Maar wat De Mens uniek maakt, is precies de combinatie van bespiegelende teksten en goede rock-‘n-roll.'

'En dan is er nog het sociale gegeven: de vriendschap en de muzikale interactie. Er zal wel een moment komen dat De Mens stopt. Dan ben ik een soloartiest die bandleden zal hebben. En ik heb dat al bij Bram Vermeulen of bij Raymond van het Groenewoud gezien: die interactie is er ook, maar dan is het “de patron” die binnenkomt. Ik heb geen zin om dat te zijn.'

Hoe gaat dat er bij De Mens dan aan toe?
'Vaak zeg ik dat De Mens vooral Michels groep is, terwijl hij er eigenlijk het minste inspanning voor levert (lacht). Dat is ook het geniale van Michel, daarom is hij topmanager (vroeger bij Belgacom, nu o.a. bij Escaux – nvdr): hij slaagt erin anderen aan het werk te zetten. Hij bepaalt ook heel erg de muzikale geest van De Mens. Dat agressieve in de muziek is hoe hij muziek ziet en hoe hij in het leven staat. Michels muzieksmaak is heel smal: hij weet precies wat hij wil, muziek die vooruitgaat, en vooral wat hij niet wil. Zelf ben ik zo niet, maar dat soort muziek spreekt mij dan weer wel aan.'

In twintig jaar heeft dat ongetwijfeld toch tot spanningen geleid?
'Ja, maar dan gezonde spanning. Je kan De Mens vergelijken met een geanimeerd huwelijk. Als het goed gaat, verdedig je dat en zeg je dat je toch niet graag een vrouw zou hebben die overal ja op zegt. Maar als het dan is misgelopen, zeg je weer dat het niet ideaal was dat je vrouw altijd nee zei. Ik heb geen moment spijt van die twintig jaar. Anders had ik ongetwijfeld ook meer solo-cd’s gemaakt.'

Jij neemt de zakelijke belangen van De Mens grotendeels zelf waar.
'Ik heb dat inderdaad altijd gedaan. Voor platenfirma spelen was het enige dat ik er niet bij wou nemen. Zeker op financieel vlak is dat misschien dom geweest, maar ik wou niet al mijn tijd daarin steken. Er moest nog iets overblijven om muziek te maken.'

'Milow is wel dag en nacht met zijn muziek bezig, zowel artistiek als financieel. Hij is dan ook een kind van een nieuwe generatie. Ik bewonder en respecteer wat hij doet, maar dat is niet iedereen gegeven. Muzikanten, die daar niet goed in zijn, zijn tegenwoordig de pineut omdat er nu eenmaal geen grote geldschieters meer zijn. Iedereen werkt uiteindelijk bijna in eigen beheer.'

Is dat de toekomst? Werken in eigen beheer?
'Dat is de toekomst van werken in het algemeen. De fabrieksvloer is aan het verdwijnen. Thuiswerk is normaal geworden. Dat is dus gewoon de algemene evolutie van de maatschappij, die zich ook in de muziek doorzet.'

'Dat heeft ook nadelen. Prince maakte een aantal meesterwerken, maar kreeg het plotseling aan de stok met Warner Bros. Hij heeft zich dan van dat 'juk' bevrijd. Maar zijn platen zijn sindsdien ook niet meer zo goed. Misschien is dat niet eens de oorzaak - hij heeft op korte tijd nu eenmaal een prachtige catalogus bijeengeschreven - maar het heeft toch veel energie opgeslorpt.'
 
'Tegenwoordig kan iedereen alles zelf doen en opnemen. Dat heeft zijn charme, maar het opnemen in een degelijke, grote studio heeft dat nog meer. Die engineers kennen hun vak. Nu is elke muzikant engineer. Jongere mensen hebben dat zo geleerd. Het is een deel van wie ze zijn.'

Jullie eerste twee platen werden opgenomen met Paul Despieghelaere als producer, voor de derde was Jean Blaute van dienst en daarna hebben jullie het zelf gedaan. Waar zat het verschil?
'Toen we begonnen aan onze eerste cd, hadden wij echt geen idee wat we in een studio moesten doen. Paul Despieghelaere heeft ons alles geleerd. Jean Blaute heeft ons dan weer ICP, een heel goede studio, leren kennen. Ook Michel “Shelle” Dierickx, die altijd onze engineer gebleven is, kennen we via hem. Ook van diens manier van werken hebben we veel geleerd.'

'Om een voorbeeld te geven: tegenwoordig wordt de hoek waarop je een microfoon zet vaak berekend, maar Shelle zet die microfoon lukraak voor een versterker, draait aan twee knoppen en dat zit goed. Dat is “métier” en dat is een ander soort werk dan dat van een muzikant. Het was een “coup de foudre” met hem, en we zijn dan ook altijd met hem blijven werken.'

Nooit overwogen om weer met een producer buiten de groep te werken?
'Dat is één van de dingen waar ik soms wel spijt van heb: dat we soms niet meer buiten onze comfortzone zijn gegaan. Dat had met koppigheid te maken: wij hadden altijd goesting om te spelen, werden vaak gevraagd en dan is een jaar zo voorbij. Als we dan een cd gingen maken, hadden we misschien een buitenlander moeten overwegen als producer. Iemand totaal onverwacht, die dat normaal niet deed, maar die er een heel andere kijk op kon geven. Daarvoor hebben we nooit de tijd genomen.'

'Ook voor het maken van clips hebben we dat nooit gedaan. Veel van mijn vrienden werken voor tv. Mijn vrouw en twee van mijn beste vrienden zijn regisseur. En toch is dat er nooit van gekomen. Misschien zou De Mens dan tien procent meer bekendheid hebben genoten, maar niet veel meer dan dat. Die houding van het allemaal zelf te doen en het klein te houden heeft ons trouwens ook veel goede dingen bijgebracht, zowel muzikaal als sociaal.'

Toen je twintig jaar geleden begon, werden Dit Is Mijn Huis, Jeroen Brouwers en Irene instant hits. Verwonderde je dat?
'Die verwondering kwam pas later. Ik was een hobbymuzikant, die, zoals iedereen toen, teksten in het Engels schreef, hoewel ik als journalist voortdurend met de Nederlandse taal bezig was.'
 
'Maar dankzij Gorki en The Scene is er dan een moment gekomen dat die combinatie logisch leek. Op twee weken tijd heb ik dan nummers geschreven, die duidelijk beter waren dan wat ik daarvoor gemaakt had, al had ik nog altijd dat gevoel dat de wereld niet op mij zat te wachten. Michel heeft mij ervan overtuigd dat dat het was.'

'Toen de eerste reactie van de platenfirma kwam en we een cd mochten maken, was dat alsof ik mocht toetreden tot een gloednieuw klooster. Van een paar mensen hoorde ik dat het anders was, wat wij deden. En dan begin je daarin te geloven. Van toen af vond ik dat allemaal heel normaal.'

'Aanvankelijk speelde ik die nummers eerder teruggetrokken, maar op een gegeven moment, bij het vijfde of zesde optreden in de Spiraal in Rijkevorsel – in de Kempen valt er altijd veel te leren – realiseerde ik me dat ik met die nummers de brug met het publiek kon slaan. En dat werkte: het publiek zong mee en je voelde dat er iets ontstond. Na een jaar waren wij toen ineens een livegroep.'

'En het rare is dat je dan een soort arrogantie over je krijgt en dat normaal begint te vinden. Onze tweede cd heeft daaronder geleden. Je beseft dan uiteindelijk dat je dat waar moet maken. 'Wil Je Beroemd Zijn?’ vertolkt dat gevoel. Die nummers stonden meteen een stap verder.'
 
'Bob Dylan heeft dat bij ‘Blood On The Tracks’ zo verwoord: “Ik moet bewust leren doen wat ik vroeger onbewust deed.” Na die tweede cd was ons leven helemaal anders. Je moet dat “vak” gaan leren. Die eerste jaren zeil je minder op vakmanschap, maar eerder op frisheid en eventueel talent. Daarna wordt dat anders.'

Hoe hebben jullie dat REWIND-concert voorbereid?
'Die eerste plaat is twintig jaar oud en er zullen misschien twintigjarigen in de zaal staan. Maar zelfs die ervaren dat als speciaal omdat dat muziek is die ze al een tijd kennen. Als je die dan echt voor hun ogen recreëert, geeft dat een mooi gevoel. Daarom ook dat het belangrijk is dat we die eerste cd echt in de juiste versie gaan spelen.'

'We bestaan al zo lang en er zijn vier, vijf nummers van die plaat die we altijd zijn blijven spelen: Denk Aan Mij, Dit Is Mijn Huis, Irene, … Allemaal luid gespeeld. Denk Aan Mij kreeg een iets snellere versie. Maar dat zijn toch nummers die, net als de mensen die ze toen hebben leren kennen, hebben geleefd, die hun eigen verhaal hebben. En als ze die later hebben leren kennen, hebben zij die nooit live op die manier horen spelen.'

'Nu gaan we voor het eerst in ons leven een toetsenist mee op tournee nemen. David Poltrock (Monza, Hooverphonic, Savalas, Mindbox, … - nvdr) wordt dit jaar onze vaste keyboardspeler. Voor een buitenstaander stelt dat misschien niet veel voor, maar voor ons is dat een soort van revolutie. Bij de Radio 1-sessies hebben we dat al gedaan en dat klikte.'
 
Waarom zijn die toetsen geleidelijkaan verdwenen?
'Omdat we dat zelf deden en we speelden slechts heel beperkt toetsen. We hebben die vierde man er nooit bij genomen uit een soort van koppigheid en we kregen steeds complimenten dat we met ons drieën een echte sound hadden.'

Gaat die "vierde man" ook iets betekenen voor de nieuwe plaat?
'Dat zal afhangen van het livewerk. Er is nog geen nieuwe plaat gepland. Er is een compilatie met twee nieuwe nummers (o.a. Wij – nvdr), die net is verschenen. Nochtans hadden we veel zin om aan een nieuwe plaat te beginnen.'

'Bij ons vijftienjarig bestaan hebben we tegelijkertijd ‘Onder De Duinen’ uitgebracht, maar dat zorgde voor verwarring. Er zaten ook acht nieuwe nummers in de set, terwijl het misschien eerder de bedoeling was om terug te kijken. Nu hebben we dat dus met opzet niet gedaan. Dit is ook meer een jubileum dan vijftien jaar.'

Waar staat De Mens op dit moment?
'Live zijn we sterker dan ooit. Onze platen zijn beter gemaakt, gevarieerder, volwassener,… Of ze “beter” zijn weet ik niet. Er is een spreekwoord dat zegt: je kan nooit meer terug naar huis gaan. Op onze eerste cd staan stukken waarover ik me lang geschaamd heb. Maar nu we die plaat terug van nabij bekijken en instuderen, ontdekken we daar - zelfs in nummers die we al die jaren zijn blijven spelen - details in die totaal verloren zijn gegaan.'

'Irene hebben we lang in een soort trage versie gespeeld als afsluiter van ons optreden, omdat we over de snelle versie live nooit tevreden waren. Nu hebben we beseft dat we die snelle versie eigenlijk verkeerd speelden. Dat heeft te maken met bas, gitaar en drums, die tegen elkaar in spelen eerder dan met elkaar. Het heeft ons twee repetities gekost om dat goed te krijgen, en nu klinkt het zoals op de plaat. Dat is magisch omdat dat een klassiek nummer is.'

'Op die eerste cd zitten inderdaad dingen die kinderachtig zijn en vooral houterig gezongen, maar zo’n eerste cd heeft iets dat je nooit meer kan terugvinden. Die laatste cd van dEUS is heel goed, maar dat zal nooit meer de magie van ‘Worst Case Scenario' hebben.'

De Mens speelt op zaterdag 11 februari de debuutplaat 'De Mens' integraal in de AB. Daarna volgt een uitgebreide (festival)tournee.