De Mens - Over je tiende cd mag je al eens nadenken

Op één of andere manier kwamen Jo Vally en Willy Sommers ter sprake. Waar en hoe zijn wij intussen (gelukkig) al vergeten. Frank Vander Linden, zanger-gitarist van De Mens, heeft trouwens andere dingen te vertellen. Over de nieuwe plaat 'Is Dit Mijn Hart?' bijvoorbeeld, maar ook over radio maken, soloplaten en de dood. Maar laat u zich verder vooral niet afschrikken.

De nieuwe plaat klinkt helemaal anders dan 'Onder De Duinen'.
Frank Vander Linden: Dat was ook de bedoeling. 'In Het Gras' en 'Onder De Duinen' passen meer bij elkaar omdat we daar probeerden om in de studio het livegeluid te benaderen. Maar nu wilden we echt iets anders. We moesten niets bewijzen. Bij de vorige cd wilden we nog iets tonen, maar dat was nu niet echt meer nodig.

Er zit een zekere tweespalt in de plaat: je hebt lichtvoetige songs als Hier Komt Mijn Schip en Ambulancier en dan heb je het "zwaardere" werk als Ik Besta en DJ Wanhoop.
We wilden vooral een cd maken die gevarieerd was op elk gebied, zowel muzikaal als tekstueel. Met een bedoeling aan een cd beginnen hebben we nog maar zelden gedaan. Bij onze vorige cd's is die variatie automatisch gekomen, maar over je tiende cd mag je al eens nadenken.

Heb je dan vooraf in je hoofd hoe dat moet uitdraaien?
Ja, maar uiteindelijk komt dat er toch helemaal anders uit. Ambulancier wordt nu vergeleken met R.E.M. of Elvis Costello, maar het moest oorspronkelijk steviger zijn, iets van Springsteen weg hebben. Als je dan begint op te nemen, gaat dat een eigen leven leiden.

Maken jullie daar dan verschillende versies van?
Ja, maar die zijn niet echt afgewerkt. Ze blijven in de demofase steken. We hebben ook niet het budget om drie maanden in de studio te kunnen zitten en uit zes verschillende versies te kiezen. Een groot deel van de cd is thuis opgenomen op de computer. Dat ondergaat dan een evolutie. Er komen lagen bij, er gaan lagen af. Je legt die verschillende mutaties niet altijd vast.

Ik denk niet dat er ooit een cd met outtakes van De Mens zal verschijnen. Er zijn misschien drie of vier nummers die het uiteindelijk niet gehaald hebben.

Op één van jullie verzamelcd's stonden toch een paar extra nummers.
Maar die had ik toen speciaal geschreven. Muziek kan je altijd recycleren. Een half jaar aan een roman werken en hem dan moeten weggooien lijkt me vreselijk. Met liedjes loopt dat nooit zo'n vaart. Iemand zei dat Wals Nr 3 het meest vernieuwende nummer op de plaat was. Ook naar mijn mening heeft dat liedje een andere klank. Maar eigenlijk ben ik aan Wals Nr 3 begonnen in 1995. Toen hadden we daar al een demootje van. Ik had dat nummer gemaakt en door De Mens laten inspelen. Onlangs heb ik die cassette teruggevonden. De basis van die tekst was goed en dan heb ik dat uitgewerkt. Er gaat dus niks verloren.

Heeft die titel trouwens een betekenis? De derde take van dat nummer misschien?
Nee, die titel was er al. Het is een wals in zes achtste geschreven, maar het is nog steeds een wals. Het nummer gaat over een ongemakkelijk feestje met mensen die elkaar voor het eerst ontmoeten. Elliott Smith heeft ook een nummer over een wals (Waltz #2 (XO), nvdr) en op dit feestje zouden ze zijn muziek kunnen draaien. Oorspronkelijk had het arrangement iets van Red Hot Chili Peppers, maar dat paste niet meer. Er werden strijkers aan toegevoegd en het nummers werd helemaal anders.

De eerste take van Hier komt mijn Schip klonk meer als Foo Fighers. Het had een heel nijdig arrangement en had zo op 'Onder De Duinen' gekund. Uiteindelijk komt het meer in de buurt van Fleet Foxes.

De bijhorende clip was trouwens erg origineel.
Niemand heeft nog budget voor het maken van clips, maar toch is iedereen er dol op. Dus ben ik samen met mijn vrouw, die regisseur is, op zoek gegaan naar iets minimalistisch. Niemand heeft ook nog echt zin om er tijd in te steken. Wij hebben bijna geen clips, buiten die van Kamer In Amsterdam. Nu moet in de clip voor de volgende single - waarschijnlijk Ik Droomde Dat Ik Sliep - uiteraard ook iets fris zitten. Maar daar zijn we nog niet helemaal uit.

Er zitten nogal wat verwijzingen naar de dood in deze plaat. Ben je daar zo mee bezig?
Je kan alleen maar van het leven genieten en er iets mee doen in het besef dat het eindig is. Dat is mijn manier van verzet tegen de dood, tegen de leegte. Als je de dood gaat ontkennen, betekent het leven niets meer. Het is een thema dat in alle platen van De Mens zit.
Al de dingen die ik zelf graag hoor, bevatten vaak zowel schaduw als licht. Bij De Mens is dat ook, zelfs in sommige titels. In Eenzaam Onder De Sterren krijgt de eenzaamheid het licht van de sterren als tegengewicht. Als het donker is, probeer je er toch steeds een lampje aan te steken.

Ben jij zelf altijd de ik-persoon in je liedjes?
Als een liedje goed is, gaat het niet over de man die het zingt, maar over de persoon die het hoort. Maar je schrijft toch vanuit jezelf. Ik probeer rekening te houden met wat er spontaan in me opkomt. Een ingeving is een richting. Soms zijn de ingevingen die je krijgt als je dronken of stoned bent of terwijl je loopt helemaal niet zo goed als je denkt. Maar er zijn ingevingen die goed blijven. Een liedjesschrijver moet die ingevingen toelaten en wat afstand nemen. Zelfs in het kiezen gaat dat het rationele voorbij. Het is precies dat ongrijpbare in muziek dat mij interesseert. Je laat de inspiratie gewoon komen en de ervaring leert je dan wat de moeite is.

Een ingeving kan een sfeer zijn, een ander stuk muziek, een stukje tekst. Ik Besta is op korte tijd op een akoestische gitaar geschreven. Eigenlijk is het een tekst die ik normaal niet schrijf: er zitten veel beelden in en het verhaal verandert voortdurend van standpunt. Dirk heeft daar dan beats aan toegevoegd.

Is de muziek ook een ingeving?
Nog meer eigenlijk. Joost Zwegers (van Novastar, nvdr) zei dat het jammer was dat een liedje drie minuten lang moet zijn. Het wordt immers nooit meer zo mooi als dat eerste idee. In een ideale wereld zou je allemaal dingen van een minuut moeten kunnen uitbrengen. Maar veertig nummers van 1 minuut op een cd zou "spielerei" worden genoemd.

Die eerste vonk, het plezier dat je daaraan beleeft, wordt daarna werk. Je moet die eerste inspiratie een plaats geven. Je moet dan gaan zoeken naar iets wat je daaraan kan vastplakken. Die twee dingen zijn dan al niet meer de oorspronkelijke vonk. En Joost is bij uitstek iemand die een nummer van drie minuten lang, dat plotseling openwaaiert, kan maken. Dat eerste idee heeft gewoon een kern van potentie. Potentie om een wereldhit te worden. Maar pas bij uitwerking zal blijken of het een echte wereldhit wordt.

In je hoofd is het altijd mooier dan in het echt, maar dan moet je doorbijten. Ideeën en ingevingen heeft iedereen. Het volharden, het vertrouwen, het instinct onderscheidt sommigen van anderen. Het is bijna zelfmisleiding. Op dat moment ben je bijna god in het diepst van je gedachten. Je moet dat koesteren en een stap verder zetten.

In Ik Besta heb je het ook over Nick Cave. Wat vind je van zijn manier van werken?
Je kan je afvragen of het echt zo mechanisch is. Maar zelf vind ik het wel een romantisch idee: naar een bureau gaan en liedjes schrijven van negen tot vijf. Zeker als je zo'n prachtige dingen schrijft als hij. Op zich is het een banaal gegeven: iemand die rust nodig heeft. Maar sommige mensen gaan daarom vissen. Onze vaders vonden die rust misschien in een "fosse", een smeerput of een hok in de tuin.

Bij Nick Cave speelt ook de productiviteit van de gewezen junkie mee: hij moet dwangmatig werken. Omdat het grootste gedeelte van wat hij produceert van hoge kwaliteit is, is dat bij hem ook niet erg. Ik heb dat stukje tekst in Ik Besta opgenomen omdat Nick Cave nummers schrijft waaruit je kan citeren. Dat geldt ook voor Leonard Cohen. Dat lijken allemaal aforismen en waarheden omdat ze zo'n goede schrijvers zijn. Er zijn niet zoveel waarheden, maar er zijn een aantal mensen die ze goed kunnen formuleren en dan lijkt zo'n waarheid nog meer waar dan anders.

Heeft je soloplaat invloed gehad op deze plaat?
Op verschillende manieren. Solo optreden was een heel andere manier van denken en spelen. Tegelijk voelde ik hoe leuk het is om met een groep de baan op te gaan, omwille van de interactie die je op een podium kan hebben. Toen heb ik begrepen waarom al die mensen die solo optreden allemaal depressief zijn. Als je een mindere dag hebt, moet je jezelf daar doorsleuren.

Ik moest er echt staan. Je improviseert en je kan je set ook veranderen. Bij een groep is dat anders, zeker bij een trio. Wij improviseren op onze manier. Daarom wilden we deze cd snel maken. Vooral Dirk had het moeilijk met mijn soloplaat. Hij heeft er wel op meegespeeld, maar hij is geen enkele keer komen kijken. Het was voor hem te emotioneel. Dirk was dan ook gretig om nieuwe dingen met De Mens te maken.

Voor mijn stem en mijn gitaarspel heeft die solotour veel goeds gedaan. Ik heb me meer beziggehouden met microtechniek en het uitwerken van dingen op gitaar. Ik moest het nu tenslotte alleen op dat podium doen. Vroeger vond ik het belachelijk om op mijn werkkamer een bestaand nummer van De Mens te zingen. Nu blijkt dat ik het nooit beu word om die dingen te zingen. Irene en Jeroen Brouwers zijn zo van die nummers waarmee je een soort haat/liefdeverhouding hebt. Radiohead had het ook moeilijk om Creep te spelen, maar speelt het ondertussen toch terug. Paul Weller speelt terug nummers van The Jam. Dat wordt op enthousiasme onthaald en dat maakt het voor hem ook terug leuk. Wij repeteren die oude nummers nog steeds. Als je dat niet doet, zit er gewoon geen vuur in. Je verandert dat nummer steeds weer een klein beetje.

Als ik het beu ben om muziek te spelen, is er maar een oplossing: nog meer spelen. De reden waarom je die muziek speelt, vind je alleen terug als je het nog meer doet. Het is een soort angst van het niet meer te kunnen. Dat zie je bij sportmensen, maar ook bij muzikanten en kunstenaars. De meeste muzikanten en kunstenaars hebben waarschijnlijk wel eens het idee dat die paar waardevolle liedjes alleen maar toeval waren. Je kan de tegenzin die zo ontstaat enkel achter je laten door veel te spelen.

Wat maakt De Mens precies tot De Mens buiten Frank Vander Linden?
De manier van bas spelen van Michel is redelijk agressief. Op deze cd heeft hij me echt verbaasd. Voor Bleek had ik had zo'n baslijn in gedachten als in Je T'Aime, Moi Non Plus van Gainsbourg. Met de plectrum op bas, maar afgedempt. Ik dacht dat Michel dat wel zou kunnen. Maar hij wou niet en hij speelde dat hele nummer met zijn vingers, vloeiend, zoals Paul McCartney. Helemaal tegendraads. Op andere nummers als Buiten Spelen is hij helemaal Michel. Soms lijkt het erop dat De Mens meer zijn groep is dan de mijne. Hij brengt energie en wilskracht in die ik van nature niet heb.

Dirk is de lijn tussen ons. Als drummer staat hij open voor niet-ritmische dingen. Hij houdt zich bezig met strijkers en toetsen en dat bindt ons aan elkaar. Elke dag wordt de groep een unieker gegeven. Dirk ken ik zeventien jaar, Michel ken ik nog langer. Dat heeft iets dat de muziek overstijgt. Als we een cd maken, overstijgt dat het muzikale. Het is een samenvloeien van alle vreugde en tranen die we samen en los van elkaar hebben doorgemaakt.

Je bent bezig met een radioprogramma op Radio 1. Hoe kom je daarbij?
Raymond Stroobant, een VRT-producer, heeft me vijf jaar geleden een seizoen van een concept dat hij had - 'Radio België' - laten presenteren. Dat was een aaneenschakeling van Belgische muziek. Om dat niet te droog te maken heb ik daar toen humoristische teksten in gestoken. Dat was vooraf opgenomen, dus echt radio maken was het niet. Maar we zijn contact blijven houden en onlangs vroeg hij me of ik nog eens iets wou doen. Ik wou wel iets in de zin van 'Radio Hour' van Bob Dylan doen. Het is een beetje ouderwetse radio waarin de presentator en de samensteller dezelfde is.

Worden het themadagen?
Ja, maar bij Dylan zijn dat bijna altijd inhoudelijke thema's: het weer, transport, ... Bij mij is dat soms ook wel. Maar vaak is de rode draad iets muzikaals. Het is een programma van een muziekfanaat, van iemand die vierentwintig uur op vierentwintig met muziek bezig is en er ook graag over praat. Het is heel uiteenlopend. Dylan speelt vooral oude blues- en cajunplaten. Dat zit er bij mij ook wel in, maar het wordt aangevuld met hedendaagse rock.

Voor alle tourdata van De Mens surf je naar hier.