Andrej Borovikov - Tweeënhalf jaar strafkamp voor clip Rammstein

Andrej Borovikov, ex-coördinator van Aleksej Navalny’s Fonds voor Corruptiebestrijding (FBK) in Archangelsk, werd op 29 april 2021 in één klap een Russische beroemdheid. Op die dag werd hij veroordeeld tot tweeënhalf jaar strafkamp voor het opnemen van de videoclip voor Pussy van Rammstein in zijn profiel op het sociale medium vk.com in 2014. De rechter achtte het bewezen dat de activist met de clip van de Duitse rockband "pornografie had verspreid". Eerder kreeg Borovikov al boetes en een taakstraf van vierhonderd uur wegens uiteenlopende protestacties. Wij sprak op 18 mei zijn echtgenote Darja, die eenendertig weken zwanger was.

Was je aanwezig in de rechtszaal?

Darja Borovikov: Voor de eerste drie zittingen werd ik opgeroepen als getuige. Ik maakte toen gebruik van mijn recht te zwijgen om mijn echtgenoot niet te belasten. Bij latere zittingen en de veroordeling werd ik niet meer toegelaten. Als reden werd de pandemie aangevoerd.

Hoe verliep de veroordeling?

We hadden natuurlijk alles al vooraf met Andrej besproken en gingen uit van de trieste mogelijkheid dat we elkaar langere tijd niet zouden zien. We liepen samen naar de rechtbank. Andrej ging met zijn advocaat naar binnen. Ik bleef voor de rechtbank achter met een aantal anderen. We konden het proces via een stream op Instagram volgen. De verbinding was slecht en de rechter sprak, zoals gebruikelijk, vreselijk onduidelijk en snel, zodat we niet direct begrepen dat Andrej twee jaar en zes maanden de gevangenis in zou gaan. Eerst hadden we zes maanden verstaan. Dat zou nog te doen zijn geweest, maar nee, twee jaar en zes maanden. Het was een heel naar moment. Iedereen was diepbedroefd.

Traden er getuigen op in de rechtszaak?

Er waren enkele getuigen, maar de belangrijkste was Aleksandr Doerynin, een voormalig vrijwilliger van het fonds. In februari 2020 kwam hij, zoals later bleek, met een verborgen camera naar het FBK-kantoor. Hij knoopte een provocerend gesprek aan met Andrej. Hij zei tegen hem: “Ik zag dat jij een vreemd filmpje in je VK-profiel hebt staan, ben je niet bang dat je voor het verspreiden van pornografie de gevangenis in moet?” Andrej was die video allang vergeten. Hij had hem immers in 2014 opgeslagen! Ze bekeken het nummer toen samen. Tijdens dit gesprek, dus tijdens de opname met de verborgen camera, verwijderde Andrej de video. Hij moest er nog om lachen en zei dat het grappig zou zijn voor pornografie de gevangenis in te moeten. Hij maakte er een geintje over en uiteindelijk werd het trieste realiteit.

Waarschijnlijk zijn er honderden VK-gebruikers die deze videoclip in hun profiel hebben staan.

Er zijn er inderdaad meer dan tweehonderd. Maar ze hebben alleen Andrej gepakt. Het is duidelijk waarom. Ze konden gewoon niets anders vinden. Zo hadden ze een geldige reden.

Waar bevindt Andrej zich nu?

Hij zit in detentiecentrum nummer vier niet ver van Archangelsk. Tot zijn hoger beroep zal hij daar blijven. En daarna gaat hij naar een strafkamp.

Wanneer is het hoger beroep?

Er waren nu de feestdagen in mei. Alles heeft daardoor vertraging opgelopen. Wij hebben de documenten al afgegeven, maar de rechter beslist. Onze advocaat zei dat het waarschijnlijk eind mei of begin juni wordt. Ik probeer zo vaak mogelijk een pakketje af te geven bij de gevangenis.

Mag je hem bezoeken?

Hij heeft een straf volgens het “algemene regime” gekregen. De openbare aanklager eiste het zogenaamde “streng eregime”, maar dat is dus niet gelukt. “Algemene regime” is iets beter: ik mag hem tot maximaal dertig kilogram per maand aan pakketjes, kleding en levensmiddelen doorgeven. Bovendien mag ik hem twee keer per maand bezoeken. Bij een “streng regime” had dat zeker niet gekund. Ik heb hem inmiddels al één keer mogen bezoeken.

Wanneer was dat?

Op 12 mei ben ik samen met zijn moeder bij hem geweest.

Hoe ging het met hem?

Hij maakte grapjes. Zodat we ons minder zorgen maken, natuurlijk. Hij zag er goed uit, hij had zijn gewone kleren aan. Hij liep er netjes bij. We moesten natuurlijk via een telefoon en een glazen wand communiceren. Ik kon hem niet omhelzen. Dat was heel erg.

Andrej werd pas in 2019 coördinator van het FBK. Hoe is zijn relatie met Navalny en waarom verliet hij het fonds weer?

Hij is sinds 2017 actief in de oppositionele politiek. Dat was vlak voor de verkiezingen. Omstreeks die tijd werd een FBK-kantoor in Archangelsk geopend. Andrej meldde zich toen aan als vrijwilliger. Daarna waren er nog andere acties, zoals tegen de hervorming van de pensioenen. Natuurlijk kreeg hij boetes opgelegd voor deelname aan protesten. In 2019 werd de aanleg van een stortplaats aangekondigd. Daartegen werd een enorme demonstratie op touw gezet waar heel veel mensen aan deelnamen. Andrej was één van de redenaars. Na de protestactie werd een zaak tegen hem aangespannen volgens dezelfde nieuwe wet als waarvoor de activist Konstantin Kotov is veroordeeld. Andrej nam toen contact op met het FBK in Moskou en Navalny vroeg hem of hij coördinator van de staf in Archangelsk wilde worden. Andrej dacht er eerst een tijdje over na en ging uiteindelijk akkoord. Tot de herfst van vorig jaar is hij coördinator gebleven.

En waarom gaf hij die positie op?

Het probleem was dat Andrej al heel veel boetes en rechtszaken achter de rug had. Daardoor was het onmogelijk voor hem om nog als kandidaat aan eender welke verkiezingen deel te nemen. Ook wilde hij de jongere generatie een kans geven. En er waren onenigheden met de staf in Moskou. Maar hij is in contact gebleven met enkele medewerkers in de hoofdstad. Ze hebben hem ook in de “pornografiezaak” juridisch ondersteund. Het FBK beschikt natuurlijk over uitstekende advocaten. Al die tijd bestond er een goede verhouding tussen Andrej en het fonds. Ook Navalny heeft hem altijd zo goed mogelijk ondersteund.

Wat voor werk deed Andrej vóór het FBK?

Hij werkte voor een reclamebureau. In de verkoop; hij sloot contracten af met bedrijven. Toen hij coördinator werd voor het FBK, diende hij zijn ontslag in. Na zijn tijd bij het fonds was hij actief als freelancer. Hij had nog een paar oude contacten uit de reclamewereld.

Kun je iets vertellen over de politieke thema’s waar hij mee bezig was?

Het belangrijkste van de afgelopen tijd was zeker de stortplaats. En de gouverneursverkiezingen, hij had daarvoor een aantal onderzoeken naar corruptie gepubliceerd. Andrej ging ook veel in op individuele problemen die mensen uit de regio hadden met de overheid. Zo maakte hij bijvoorbeeld met het team een film over een vertegenwoordiger van de regeringspartij Verenigd Rusland die als bestuurder van een kleine nederzetting in de buurt zijn boekje te buiten ging.

Wat zou de reden kunnen zijn dat de overheid zo hard tegen hem optreedt?

In ieder geval niet die onzin met de videoclip. Andrej is hier een van de leiders van de oppositie. Hij hield goede redes in een duidelijke en gewone taal. Dat sprak de mensen aan. Ze kwamen graag naar hem luisteren. Dat vond het plaatselijke bestuur zeker niet fijn. Ik denk dat de gedachte was dat, als ze hem gevangen zetten, iedereen bang wordt en het afgelopen zal zijn met de protestacties.

Hebben bandleden van Rammstein steun betuigd?

Andrej is al vanaf zijn tiende een groot fan van Rammstein. Hij vond het heel jammer dat hij nooit op een concert was geweest. Er kwam telkens iets tussen. Toen de rechtszaak in september 2020 tegen hem begon wegens het opslaan van die videoclip, probeerde hij de manager te bereiken en de bandleden zelf. Hij dacht dat het misschien zou helpen als ze aandacht aan zijn zaak zouden kunnen besteden. Maar er kwam überhaupt geen reactie. In menselijk opzicht hebben ze hem zwaar teleurgesteld. Alleen de gitarist heeft na de veroordeling een berichtje op Instagram gezet.

Waren er mensen uit de muziekwereld die wél reageerden?

Ja, de punkband Tarakany (kakkerlakken) uit Moskou. De zanger van die band heeft overal op de grote trom geslagen om de zaak van Andrej bekend te maken. Dat was geweldig. Ik hoop dat er vóór het hoger beroep nog anderen zijn die er ruchtbaarheid aan willen geven. Dat kan alleen maar positief zijn.

Worden jullie ondersteund door het fonds van Navalny?

Mensen van de lokale staf en vrienden hebben gezamenlijk een actie gestart om geld in te zamelen. Ze zeiden tegen me: “Je zit in de dertigste week van je zwangerschap. Hoe ga je dat alleen redden?” Dat kon ik niet weigeren. Ik ben hen er heel dankbaar voor.

Nawoord: De oppositiekrant Novaja Gazeta had Till Lindemann, zanger van Rammstein, gevraagd om stellingname rond de zaak van Andrej Borovikov. Lindemann antwoordde op 20 mei geen commentaar te willen geven. Novaja Gazeta maakte eveneens bekend dat de leider van de Duitse band heel de lente lang in Rusland had vertoefd. Hier werd hij volgens de krant gezien met verschillende Russische popsterren die bekend staan om hun loyale houding ten opzichte van het regime van Poetin. Ook nam Lindemann in de Hermitage samen met een symfonieorkest een remake van het Sovjetlied ‘Ljoebimij gorod’ (geliefde stad) op voor de viering van 9 mei, de ‘Dag van de Overwinning’.