Veertig jaar 'Unknown Pleasures'

Flashback

Veertig jaar 'Unknown Pleasures'

15 juni 1979. In het Britse Manchester presenteren Stephen Morris, Bernard Sumner, Peter Hook en Ian Curtis onder weinig belangstelling de debuutplaat van hun beginnende groep Joy Division. 15 juni 2019. Veertig jaar later blijkt Joy Division één van de meest vormende bands uit de rockgeschiedenis en krijgt de debuutplaat ‘Unkown Pleasures’ meer dan eens het predicaat legendarisch. Wij blikken in het kader van deze verjaardag terug op het productieproces en enkele markante songs.

De band trok op 1 april 1979 de studio in en op 17 april werden de laatste opnames afgerond. Voor de productie van de plaat koos het viertal uit Manchester voor de excentriekeling Martin Hannett; een verrassende keuze, aangezien Hannett in tegenstelling tot de bandleden niet hoog opliep met het punkgenre. De merkwaardige producer vond punkmuziek te conservatief op gebied van opnamemethodes, maar zag in Joy Division het perfecte vehikel om mee te experimenteren.

Zoals dat gaat bij legendarische platen, was ook hier het geheel groter dan de som van de delen. Hook stond niet en zal ook nooit bekend staan voor zijn zuivere en technische basspel en Sumners gitaar klonk bij momenten alsof die door een speelgoedversterker werd gejaagd. Naar verluidt, zijn de losse opnametracks ook niet om aan te horen, maar toen Hannett alles aan elkaar had geplakt, verscheen de perfecte puzzel. Het geheel kraakte en rammelde langs alle kanten, maar die imperfectie uit drang naar innovatie gaf de plaat een onmiskenbare authenticiteit en tijdloosheid mee.

Disorder was met de gejaagde drums, razende baslijn en gitaarriff meteen een binnenkomer van jewelste, als een politiesirene. Na dertig seconden had het viertal de fond voor een nieuwe genre getrokken en dan moest Ian Curtis zijn strot nog opentrekken. Zijn mistroostige baritonstem kon zelfs de grootste optimisten en levensgenieters doen twijfelen aan het gelukkige bestaan. De weinig hoopvolle teksten deden je nog sneller naar een dubbele dosis Prozac grijpen: postpunk was geboren.

De experimenteerdrang van Hannett komt het best naar voren in een song als Insight: de sample van een krakende ijzeren deur, het ‘bounce’-geluid en de zang van Curtis die opgenomen werd door een telefoon. Ook de lading effecten, die tijdens de breaks op de luisteraar afvliegen, zijn een idee van Hannett. Naarmate het opnameproces vorderde, posteerde hij zich ook meer en meer als een vijfde bandlid.

Sommige bandleden hadden het aanvankelijk moeilijk met de vele ingrepen van Hannett. Hook vond het allemaal te veel als een punkversie van Pink Floyd klinken en Sumner was van mening dat zijn gitaarpartijen te veel naar de achtergrond werden geschoven. Gelukkig lieten songs als New Dawn Fades horen dat de bandleden wel degelijk punk door de aderen hadden stromen. Zware gitaren en een bonzende baspartij begeleiden Curtis die weinig hoopvolle woorden zingt “Directionless so plain to see / A loaded gun won't set you free”.

Hét nummer op ‘Unkown Pleasures’ is natuurlijk She’s Lost Control. De symbiose tussen band en producer genereerde een perfecte storm die zonder enige twijfel het beste postpunknummer ooit opleverde. Hannett zorgde voor de typerende, eenzame drums, joeg de stem van Curtis door de echomachine en liet zo de wanhoop en melancholie in overdrive gaan. De baspartij van Hook, de monsterriff van Sumner en de rammelende drums van Morris vormden het canvas waarop Curtis zijn ervaring als epilepsiepatiënt mocht schilderen.

Muziekblad NME omschreef de plaat destijds als vernieuwend, futuristisch, doch dystopisch. Smash Hits noemde ‘Unknown Pleasures’ de soundtrack van een gure nachtmerrie en een schrijfster bij Melody Maker liet verstaan het een monotone en melodramatische bedoening te vinden. Veertig jaar later blijken de drie bovenstaande uitspraken nog steeds relevant en bijzonder passend, zij het in positieve zin. De plaat klinkt nog steeds futuristisch en van alle hoop ontdaan, maar sindsdien verscheen er geen enkel album dat in de buurt kwam qua agressie, stijl, gevoel en geluid. Dat het genre nog steeds leeft, blijkt onder meer uit het recente succes van jonge honden als Whispering Sons. Niet slecht voor wat begon als de punkversie van Pink Floyd.

15 juni 2019
Nick Van Honste