Paul Simon - 'Under African Skies'

Achtergrond

Paul Simons carrière zat in een dip na 'Hearts And Bones', het uit 1983 daterende vervolg op zijn succesalbum 'Still Crazy After All These Years'. Hij voelde zich vrijer dan ooit om te experimenteren, om zich te amuseren in zijn muziek. Een cassette met muziek van de Zuid-Afrikaanse Boyoyo Boys wakkerde een verlangen aan om met deze muzikanten een plaat op te nemen. Als een enthousiast en naief kind sprong hij op het vliegtuig naar Johannesburg om met Zuid-Afrikaanse muzikanten op te nemen en negeerde daarmee straal een culturele boycot die een eind probeerde te stellen aan het aldaar heersende apartheidsregime.

Delen van 'Graceland' zijn daar opgenomen. De plaat viert dit jaar haar vijfentwintigste verjaardag en bij die gelegenheid komt een documentaire van de hand van Joe Berlinger uit, de man die u wellicht kent van 'Some Kind of Monster', de documentaire over Metallica. Ze heet 'Under African Skies', en Paul Simon wordt er in geconfronteerd met Dali Tambo, de zoon van toenmalig voorzitter van het ANC Oliver Tambo, die er de ongenuanceerde kijk op na houdt dat Paul Simon daar een heel foute daad heeft gesteld.

Zo leek het toendertijd voor menig welmenend mens. De boycot had de bedoeling het regime op de knieën te krijgen, maar Paul Simon interpreteerde het als een beperking van zijn artistieke vrijheid en die van de muzikanten die ginds moesten leven. Zij zelf echter waren maar al te blij met de aandacht van Paul Simon en met het feit dat ze gedurende minstens één wereldtournee aan hun miserie konden ontsnappen en de wereld zien. Ze waren gelukkig toen bleek dat ze als zwarte door Central Park in New York konden wandelen zonder een vergunning aan te vragen en begrepen dat een andere wereld mogelijk was.

Nog een verwijt dat Paul Simon ten laste werd gelegd is dat hij de Zuid-Afrikaanse artiesten had uitgebuit. De blanke, rijke man was het geluid van de arme zwarten komen aftappen en had het gebruikt als een exotische saus bij zijn Westerse muziek. De documentaire toont relatief overtuigend aan dat dit onzin is en dat de wisselwerking echt wel van twee kanten kwam. Homeless van Paul Simon wordt even hard verafrikaansd als Gumboots van de Boyoyo Boys werd verwesterd, en de credits van elk nummer vermelden telkens netjes de oorspronkelijke auteurs (Los Lobos, die ook meewerkten aan twee nummers op 'Graceland', zijn daar evenwel niet mee akkoord - dat wordt in de documentaire terzijde gelaten).

Het resultaat was zo aanstekelijk dat het iedereen van zijn sokken blies. Toen Paul Simon samen met Ladysmith Black Mambazo in de studio van Saturday Night Live Diamonds On The Soles Of Her Shoes voor het eerst liet horen ging het publiek volledig uit zijn dak voor de prachtige en exotische harmonieën van het gezelschap. De plaat werd een bestseller en won de grammy voor plaat van het jaar in 1987. Voor de tournee pikte Paul Simon twee Zuid-Afrikaanse muzikanten mee die in ballingschap leefden en maakte zo duidelijk dat hij in de zaak tegen apartheid aan de goede kant stond. Dat belette niet dat ze niet zelden werden opgewacht door protesterende actievoerders.

Het zou interessant zijn om te weten hoe Zuid-Afrika er uit zou zien als Paul Simon 'Graceland' niet had gemaakt. Miljoenen mensen vormden zich plots een exotisch en mooi beeld van een land dat zich tot zover enkel van zijn lelijkste kant had laten zien. Deze documentaire is tegelijkertijd een testament voor de kracht van de kunst en een toonbeeld ervan. Paul Simon komt over als iemand die, wars van alle politieke correctheid, zijn muzikale expressie belangrijker achtte en zo bijna per ongeluk aan de verkeerde kant van de geschiedenis terechtkwam. We vergeven het hem enkel omdat het resultaat nu eenmaal zo ongelooflijk mooi is.

Hij biedt trouwens netjes zijn excuses aan, op het einde van de documentaire.

Paul Simon speelt met Ladysmith Black Mambazo 'Graceland' (en andere hits) integraal in Vorst Nationaal op 17 juli. De documentaire wordt vertoond op Canvas op 3 juni.