Over drone, constructivisme, commercie en Trump

Achtergrond

In Canada hebben ze het al door: in drone zit een stukje muzikale toekomst vervat. Ee organiseren er op 28 mei immers Drone Day. Niet dat ze in België achterlopen. Het wemelt hier van het drone-/ambienttalent. Dirk Serries is al even een grote meneer in het genre maar ook Barst, Syndrome, Monnik, CHVE en vele anderen dreunen een aardig eindje mee. Met Consouling Sounds herbergt ons landje zelfs één van de meest indrukwekkende labels in het genre. Drone is een groeiend deel van de onafhankelijke, muzikale scène. Maar waarom, waarom luisteren ik en een (klein) hoop(je) anderen naar Drone? Het is een stevige uitleg. Bear with me.

Oorwurmen

Ons muzikaal gehoor wordt gevormd voor we het door hebben. Lang voor we kunnen wandelen, worden liedjes met een refrein-strofe-refrein structuur ons door de trommelvliezen en slakkenhuizen geramd. Van Chuck Berry, over K3 en Milk Inc. tot Iron Maiden en Gorgoroth, allen volgen ze dit simpele patroontje. De meerderheid van de mensen ontsnapt nooit meer uit de klauwen van deze structuur. Dit geldt overigens niet alleen voor structuur, maar ook voor tonaliteit. Onlangs legden klassieke musici in De Standaard uit hoe de doorsnee muzikale patronen en harmonieën, die de Miguel Wielsen van deze wereld op dagelijkse basis uitscheiden, andere vormen van tonaliteit ontoegankelijk maken voor de meeste oren.

Commercie

Ali G: “What's the most popular thing in the world?”
Donald Trump: “I don't know, music?”

Voor één keer had Trump gelijk. Jammer genoeg is muziek, zoals alle populaire dingen, onderworpen aan een commerciële logica (al zal Donald daar niet wakker van liggen). En muzikale eenheidsworst speelt natuurlijk in de kaarten van muziekmultinationals. De vrije markt kent steeds een tendens tot monopolievorming.

Zo ook de muziekmarkt. Na enkele decennia popmuziek wordt het muzieklandschap sinds 2012 gedomineerd door Sony, Universal en Warner; een proces waarbij zelfs EMI en BMG werden opgeslokt. Ook op gebied van live muziek trachten een handvol bedrijven een monopolie te verwerven, denk maar aan LiveNation. Op zoek naar snelle winsten hebben deze giganten alle baat bij liedjes die zich vlug in het geheugen nestelen en tot kopen aanzetten. Het is juist de herhaling van hetzelfde muzikale patroon op vlak van structuur, melodie, harmonie enz. dat voor deze nestelende deuntjes zorgt. Het past perfect bij de functie die muziek vandaag vervult voor miljoenen mensen: geplaagd door een druk werkschema en immense prestatiedruk verwordt muziek tot niets meer dan wat achtergrondgejengel. Op zijn best krijgt het een diverterende functie. Het is niet de kunst die zou kunnen zijn, niet de vooruitstrevende, emotionele uiting die het zou moeten zijn.

Om het met de woorden van Noel Gallagher te zeggen (over Radiohead): “[...]We were a bit pissed. Fucking great. And then he started singing. No. Not for us. We’re party people.” en “They’re interesting. Interesting! That’s a word that’s crept in to music [...]” De geconditioneerde hersenen van de Oasis-gitarist kunnen er niet omheen dat muziek iets anders kan zijn dan dansbaar en diverterend.

Mac Demarco-fans kijken neer op Foo Fighter-fans, Foo Figher-fans kijken neer op fans van David Guetta, terwijl ze in wezen naar dezelfde gecommercialiseerde klankenpatroon luisteren. Ik wil hier niet het elitaire pad opgaan. Veel mensen besteden de weinige tijd die ze hebben liever niet aan een moeizame luisterzoektocht. En dat is ok. Maar laat ons wel eerlijk zijn: er zijn objectieve, kwalitatieve verschillen tussen verschillende muzikanten en verschillende stijlen. En één van de belangrijkste parameters in die zin is progressiviteit. "De gustibus et coloribus non disputandum est", is een dooddoener voor mensen die niet buiten het geëikte klankenpatroon kunnen luisteren of de tijd er niet voor willen vrijmaken.

Drone

Drone/ambient pakt op zijn minst één element van het muzikale conservatisme aan: de structuur. Lagen worden heel traag op elkaar gelegd en van elkaar gepeld, refrein-strofe-refrein wordt overboord gegooid en er worden meer vloeiende, muzikale werelden geschapen. Toegegeven: dit is een trend die niet alleen in drone/ambient speelt, in de klassieke muziek is dit een vanzelfsprekendheid. Het is ook geen trend die nieuw is. Pakweg Aphex Twin speelt al decennia lang met structuur; sommige krautrockbands evenzeer. En ja, heel wat ambient-/drone-bands vervangen een strikte popstructuur door een climactische en opbouwende structuur. Dat neemt niet weg dat drone/ambient een muziekgolf is waar een pak progressieve elementen inzitten.

Constructivisme

De focus op structuur verraadt, bewust of onbewust een soort van constructivistische kijk op muziek; waarbij opbouwen, afbouwen, stagneren en versnellen een soort van muzikaal bouwwerk creëren. Ook dit is niets nieuw, maar wel een tendens die wordt uitvergroot door het gebruik van min of meer nieuwe technologie. Geholpen door computergestuurde effecten en loopstations kunnen zonderlinge muzikanten spelen met steeds meer laagjes en een steeds complexer klankengeheel opbouwen. Door die loopstations sluipt bijna onvermijdelijk een opbouwend en jammer genoeg vaak lineair element in de muziek die ermee wordt gemaakt. Collectieven maken vaak ingenieuzer en beter werk. En dat is ook precies waarom drone een muziekgenre is waarin ongelooflijk veel wordt samengewerkt. Het draait niet om het eigen, afgelijnde projectje en de royalties die daaruit geslagen kunnen worden, het draait om de muzikale creativiteit, die met gebundelde krachten vaak vele malen sterker wordt.

Emotie en sfeer

Het constructivistisch element betekent niet dat drone kil, emotieloos of zuiver wetenschappelijk is. Drone wordt steeds dieper en gecompliceerder. Het oproepen van een bepaalde sfeer staat steeds centraal. Met ritmiek wordt bijvoorbeeld gespeeld: soms is ze bijna afwezig, zoals bij CHVE; soms speelt ze een centrale rol, zoals bij Yodok III. Een beat is niet noodzakelijk; ritmiek dient de opbouw en de sfeer, niet andersom. Relatief recent zoeken dronemuzikanten de donkerdere hoeken van het spectrum op en wordt noise volop geïncorporeerd. Sunn O))) maakte, als koploper van die tendens, met 'Black One', een essentiële droneplaat en een mijlpaal in de muziekgeschiedenis. Drone is een vaak ingetogen en uitgesponnen wijze van vertellen, een taal die heel anders klinkt dan het opdringerige en drukke muziekgebeuren op commerciële radiozenders, vaak duurt het even om te vatten, maar kan ze emoties uiteindelijk vaak krachtiger overbrengen. Dat is het hele punt van het genre: hooks, grooves en oorwurmende melodieën worden overboord gegooid in functie van het overbrengen van emoties en het creëren van sfeer. Drone is de kunst om via constructie en deconstructie mensen mee te zuigen in een bepaalde sfeer.

Omdat klanken vaak lang - soms een hele set lang - doorklinken, wordt erg veel aandacht besteed aan die klank en aan klankstructuren. Dronemuzikanten zijn niet vergroeid met hun gitaar, maar zetten een hele batterij aan effecten, computers en instrumenten in om de juiste sfeer op te wekken. Doedelzakken worden aangewend; CHVE gebruikt een draailier; Strange And Border Lines (een indrukwekkend Lembeeks duo) maken hun instrumenten zelf. Zo wordt drone niet enkel gedreven door technologische verandering, maar drijft ze die ook op haar beurt aan.

Een andere tendens is de incorporatie van beeldmateriaal; van traag evoluerende beelden over kampvuren, dreammachines tot experimentele ruimtefilms; allen worden ze gebruikt om de sfeer, die de muziek creëert, kracht bij te zetten.

De toekomst

Los van alles is drone/ambient een muziekgenre dat leeft; waar wordt geëxperimenteerd, nagedacht en gezocht. In een tijdperk waar pop heerst, rock niets rebels meer in zich draagt en zelfs postrock versteend en verdwaald is, is drone/ambient één van de plekken waar je moet zijn voor verademing. Het genre daagt de muzikale status quo structureel uit en stelt tegelijk sfeer centraal. Het heeft alles in zich om nog een tijd lang een vooruitstrevende pool in het muzikale landschap te vormen.