Nobelprijs voor Dylan: Andere tijden zijn gekomen

Column

Iedereen heeft zo zijn mening over de toekenning van de Nobelprijs aan Bob Dylan. Wij vroegen Patrick Roefflaer, auteur van het boek 'Dylan In De Studio' om zijn licht te laten schijnen op het hele gedoe. En je kan er meteen iets van bijleren.

Hij is natuurlijk al even vaak genoemd als Hugo Claus, maar toch kwam het nieuws gisteren totaal onverwacht: de Nobelprijs voor literatuur 2016 is toegekend aan Bob Dylan. Hiermee wordt, voor het eerst in de geschiedenis, een liedjesschrijver op dezelfde hoogte geplaatst als Camus, Proust of Hemingway.

Toen ene professor Gordon Ball van het Virginia Military Institute hem, twintig jaar geleden, voor het eerst nomineerde was dat “vanwege de wereldwijde beïnvloeding van zijn liedjes en literatuur.” Bovendien voegde de prof er toen aan toe: “Hij heeft de mondelinge traditie hersteld als minstreel.”

Bob Dylan verdient deze eer; in de eerste plaats omdat hij zo’n fantastisch oeuvre heeft neergezet. Zijn werk – met alle hoogte- en dieptepunten ­ is zo groots, zo diepgaand, zo essentieel dat er vrijwel geen competitie is. Wat hij gedaan heeft, is baanbrekend en grensverleggend. Toen Bruce Springsteen in 1988 Dylan mocht introduceren in de Rock And Roll Hall Of Fame verwoorde hij het zo: “Bob Dylan heeft onze hersenen bevrijd zoals Elvis onze lichamen heeft bevrijd."

En dat is exact de verdienste van de man die werd geboren als Robert Zimmerman: hij doorbrak alle regels, die aan liedjes werden opgelegd. Hij zag geen beperkingen in thema’s waarover kon worden gezongen. In een tijd van She Loves You en From Me To You, kwam hij met A Hard Rain’s Gonna Fall en Masters Of War. Maar ook de heilige drieminutengrens ging op de schop: Like A Rolling Stone duurt net geen zes minuten!

Met zijn tweede elpee, ‘The Freewheelin’ Bob Dylan’ creëerde hij terloops een nieuw genre: de singer-songwriter, een genre dat zelfs nu, vijftig jaar later, nog steeds doorleeft.

Maar dat zijn voor de Svenska Akademien allemaal niet de voornaamste redenen om de man te eren. Ze motiveert de beslissing als volgt: "Voor het creëren van nieuwe, poëtische uitdrukkingswijzen binnen de grote, Amerikaanse songtraditie". 

De onderscheiding is de ultieme erkenning van de kunst van het songschrijven als een vorm van literatuur. Met dit statement gaat de academie terug tot de oudste, literaire traditie: teksten bedoeld om te zingen of te reciteren. Denk aan grote voorbeelden als Homerus, Sappho of de sonnetten van Shakespeare. Door de prijs toe te kennen aan een songschrijver heeft de academie meteen een hele reeks van voorgangers geëerd, die nooit die erkenning hebben gekregen voor hun teksten: Robert Johnson, Hank Williams, Woody Guthrie,… Maar even goed Leonard Cohen, Tom Waits, Nick Drake, of dichter bij huis: Lennaert Nijgh en Jacques Brel.

De negatieve reacties van sommigen uit de culturele elite, die zich blijkbaar hoog verheven voelen boven het werk uit de populaire cultuur, tonen enkel dat ze, net als Mr. Jones , niets begrepen hebben van wat er gebeurt. Irvine Welsh, de schrijver van Trainspotting, moppert: “Ik ben een Dylan-fan maar deze nostalgische prijs is uitgereikt door seniele, brabbelende hippies." Waarmee hij dus aangeeft dat iemand met een andere mening dan hijzelf meteen maar naar het bejaardenhuis moet worden verwezen. Dimitri Verhulst heeft het over karamellenverzen. Hij heeft blijkbaar nooit geluisterd naar de teksten van Visions Of Johanna, Tangled Up In Blue, Blind Willie McTell of ‘Cross The Green Mountain’ .

Gelukkig zijn er ook culturele giganten die de beslissing toejuichen; Salmon Rushdie bijvoorbeeld.

Blijft de vraag: Waarom Dylan en niet, bijvoorbeeld Cohen of Waits? Daar geven de beide, eerbiedwaardige heren zelf een antwoord op: ze erkennen in Dylan hun meerdere. Cohen legt het zo uit: “Het is alsof ze een medaille hebben gepind op de Mount Everest omdat het de hoogste berg is.” En Waits verklaart: “Het is een hoogdag voor de literatuur en voor Bob, wanneer een Meester van de oorspronkelijke vorm wordt geëerd. Voor de epische verhalen en gedichten werden neergeschreven, reisden ze op de winden van de menselijke stem en geen stem is groter dan die van Dylan.“

Wie verwachtte dat Dylan zou reageren op zoveel heisa rond zijn persoon, kent de man duidelijk niet. Hij blijft een man van zang- en dans. En dat is alles wat hij de wereld wil bieden. De rest is zijn eigen zaak.