Jimi Hendrix - 'Winterland': Hoe live is live?
Achtergrond
Sony Legacy bezorgde ons de cd 'Winterland' van Jimi Hendrix, de samenvatting van de recent verschenen box met dezelfde naam. Op de vier cd's van de box werden zes legendarische optredens van de al even legendarische Jimi Hendrix Experience in de nogal legendarische hippieconcertzaal Winterland, San Fransisco, geregistreerd. Legendarisch dus. Een aanrader. Maar dit zijn geen zes integrale sets. Vergis u niet: hier en daar werd er wat door elkaar gegooid. Dat dat helemaal niet erg is, proberen we u nu te verduidelijken. Een liveplaat is immers niet zomaar een opname van een concert.
Liveplaten zorgen zelfs bij min of meer onderlegde muziekliefhebbers nogal eens voor verwarring. Mensen hebben nogal eens het idee dat men gewoon een beetje opname-apparatuur op de lijnuitgang van de zaalmixage steekt en klaar. Nu, wie af en toe al eens tegen een bootleg (een niet-officiële live-opname) aanloopt, vindt daar soms ook soundboardopnames tussen, en dan is er wel degelijk een verschil. Een officiële live-plaat wordt immers op meerdere sporen opgenomen (alles apart, zo u wil) en achteraf in de studio nog onder handen genomen, vaak om klankfoutjes en dergelijke weg te werken - die feedback, die gitaar die even kraakt, de zanger die de micro laat vallen. Maar daar eindigt het echt niet.
Een optreden duurt vaak anderhalf à twee uur. Soms wordt daar dus een dubbelaar van gemaakt - denk maar aan 'Show' van The Cure - maar vaak vallen mindere nummers, setvullers of al te vaak gespeelde hits af of wordt de setvolgorde veranderd. Bij MTV Unplugged werd er vaak in meerdere sessies opgenomen, om de beste songs uit beide sessies tot één cd en ogenschijnlijk één concert te verwerken. Ook leest u in de liner notes van liveplaten vaak dat er opnames van verschillende locaties gebruikt werden. Bij The Doors werd het tot consternatie van de fans zelfs nog bonter gemaakt: op hun 'Absolutely Live' mixte Paul Rotchild zelfs stukken van songs aan elkaar, zodat je bijvoorbeeld de gitaarsolo uit Detroit en het refreintje uit Michigan hoort. Het levert uiteraard wel een erg knappe plaat op.
En daar eindigt heel het "live"-verhaal nog niet. Die aanhalingstekens staan daar om een reden. Overdubs in de studio zijn immers ook geen uitzondering. Het fantastische 'The Last Waltz' van The Band is zo 'n voorbeeld. Zowel op de plaat als in de film werd de volgorde nogal eens door elkaar gehaald (de film opent met het laatste bisnummer) omdat dat sterker klinkt. Maar om schoonheidsfoutjes weg te werken werd er heel wat opnieuw gedaan in de studio. De bas stond niet helemaal juist gestemd, de zang was niet altijd perfect, de blazers waren niet echt goed opgenomen. Ook de film werd geretoucheerd: de coke die duidelijk in de neus van Neil Young zat werd weggemoffeld. Ook zie en hoor je in de film dat Eric Claptons gitaar losschiet en dat Robbie Robertson de solo overneemt, maar op de originele lp is dat manco weggewerkt.
Het kan ook erger: de dvd 'Silver' van Cheap Trick is zo schabouwelijk slecht overdubd dat het wel een playbackshow lijkt. Lippen en tekst staan volledig los van elkaar, en als gastgitarist Slash een snaar breekt dan blijft zijn partij gewoon doorgaan, zelfs als hij zijn gitaar aan de roadie geeft en een nieuwe krijgt. Niks van te horen. Magie! Of budgettaire problemen. Helemaal anders ging het bij 'Pulse' van Pink Floyd: daar is niks opnieuw opgenomen, maar werd slechts hier en daar een vocale slipper rechtgezet met stukjes opname van elders. Vergelijk deze plaat met de semi-bootleg 'Shine On Live' en je merkt wel dat er meer nodig is dan wat knip- en plakwerk en wat klankbewerking om een sublieme live-plaat te maken. De monumentale solo van Comfortably Numb ontbreekt op 'Shine On Live' - hij werd niet gespeeld vermoeden we - maar dan zouden we al liever horen dat ze hem er van een ander concert bijplakken.
Dit allemaal maar om te zeggen dat u niet verwonderd moet zijn dat er op de Hendrix-box (en op vele andere platen) wat geschoven en geknutseld wordt met de opnames. En om een paar misverstanden over liveplaten uit de wereld te helpen. Zolang dat interessante muziek oplevert zijn wij helemaal niet tegen. En dàt lijkt ons bij veel van de grote namen momenteel wel een probleem: de shows worden georchestreerd en gesynchroniseerd tot de laatste noot, zodat ook de gitaristen achter het podium en de samplers mee kunnen volgen (wij kijken richting U2 en zo). Dat levert dus overal een identieke song op. Nee, geef ons dan maar de sixties en Hendrix, die Red House de ene avond over negen en de andere avond over vijftien minuten spreidt. Dat is toch de essentie van "live".