#HetHeiligeJaar2001 - Cannibal Ox - 'The Cold Vein'

Tegenwoordig kent iedereen El-P als één helft van hiphopduo (met de nadruk op hip) Run The Jewels. Maar de man gaat al een tijdje mee, onder andere als producer van ‘The Cold Vein’ van Cannibal Ox, volgens velen, wij incluis, het beste hiphopalbum van de jaren ‘00. Staalharde productie, lyrisch genie, geagiteerde, meedogenloos meedogende en maatschappelijk relevante teksten, een backstory, invloed en miskenning aan de kassa: 'The Cold Vein' heeft alles wat een muziekklassieker moet hebben.

Wie ons kent of - stel je voor - onze reviews volgt, zal ons waarschijnlijk niet meteen associëren met hiphop. (Harsh) noise, drone, ambient en aanverwanten zijn onze thuisbasis. Niet dat we hiphop bewust links laten liggen. Het is het grootste, meest invloedrijke en meest gevarieerde genre van het moment. Het is veel om te volgen. 

Onze introductie tot hiphop - op Gorillaz na misschien - was ‘The Cold Vein’. Dat is geen toeval. De productie is gelaagd, koud, en spreekt op een filmische manier. Stotterende ritmes, aanzwellende synths en postapocalyptische geluiden tekenen de achtergrond waartegen Vast Aire en Vordul Mega het intelligent beschrijvende, gewelddadig ingehouden en meedogenloos meedogende proza over de thuisbasis, New York, mogen brengen. Het sloot destijds, ongeveer tien jaar terug, tien jaar na uitgave, aan bij onze koortsige zoektocht naar nieuw en slim geluid.

El-P was dan ook niet aan het proefstuk toe. Terwijl Jay-Z en Nas vochten om de mainstreamkroon na de dood van Notorious B.I.G. en Tupac, bouwde hij met Company Flow aan een stevige reputatie in de underground van the Big Apple. In 1999 richtte hij eigen label, Definitive Jux, op. ‘The Cold Vein’ werd de eerste langspeler op het label, meteen een schot in de roos. Ook de tweede langspeler, ‘Labor Days’ van Aesop Rock, werd een undergroundklassieker. El-P en Definitive Jux waren even het centrum van de undergroundhiphop.

Afstandelijke sci-fi synths, natte bassen, beats die de neiging hebben te glitchen. El’s passie voor analoge synths staat op ‘The Cold Vein’ naast een haast barokke soundtrackesque opbouw, overduidelijke Herbie Hancock-invloeden en zelfs een Jaco Pastorius-sample. 

De plaat werd een paar maand voor 9/11 gedropt en was toen al twee jaar in de maak, maar toch lijkt ze de mood destijds helemaal te vatten. Ze druipt van een zenuwachtig en geagiteerd geluid dat El-P in zijn solo vierluik verder zou verfijnen en pas zou loslaten met de bombast van Run The Jewels. Eén en ander is waarschijnlijk te danken aan de paranoïde fase waar de producer toen doorging. 

Maar Koerian, je praat nu al een halve pagina over El-P, waarom dan niet gewoon bloemetjes gooien naar pakweg ‘Cancer 4 Cure’? Wel, dat is productioneel misschien een een meer gevarieerde en directe plaat, Vast Aire en Vordul Mega, de mc’s op ‘The Cold Vein’, zijn simpelweg meer verfijnde lyricisten. Wij kwamen voor de productie en bleven voor de teksten.

Observaties over het leven in het toenmalige New York, toen nog meer dan nu het centrum van de wereld, worden verborgen tussen grappige verwijzingen, slimme metaforen en verwijzingen. NME noemde hen destijds meer reporters en burgers dan de gangster die elke rapper toen trachtte te zijn.

En dat klopt. Het geweld van de lyrics zit niet in kitscherige Soprano-fantasieën, maar in het koude realisme over de onderbuik van de stad der steden. Woede borrelt onder de oppervlakte, onheilspellender en angstaanjagender dan wanneer ze zou worden losgelaten. Een koud realisme dat desalniettemin een poëtische weg naar buiten vindt. De lyrics verraden zowel een overlevingsmodus als een obsessie met taal. Een doorleefde blik, met ruimte lyrische fantasieën. Vast en Vordul zijn op ‘The Cold Vein’ rusteloos, geïrriteerd en verwachten dat nog een tijd te zullen blijven. Hoogtepunt op dat vlak is Pigeon. Het is een metafoor van Vordul waarin duiven de rol van mensen op de onderste sport van de maatschappelijke ladder spelen. “Duiven zijn de onderkant van de voedselketen, maar toch overleven ze”, aldus Vast Aire.

Deze Nederlandse minidocumentaire over Cannibal Ox geeft een fantastisch inzicht in de paranoia van El-P, de stress van de armoede en de miserie van New York. Deze quote van Vast Aire is altijd aan onze ribben blijven kleven, niet alleen omdat ze de insteek van ‘The Cold Vein’ vat, maar ook om de algemene waarheid ervan en het mededogen dat eruit spreekt. “The Day is long when you’re poor. When you’re a poor person 24 hours is like ten years. You have a basic day that could have been nothing but like pleasant thought and like relaxation. But you’re stressed because you have a light bill and you’re stressed because you need diapers for your kid. And, and, and. That’s a long day. That’s seven long days if you’re poor [...] Money is everything, that’s just sad.”

Vast en Vordul werden gevormd op cyphers en battles in de oostelijke treinstations van de Big Apple. Als leden van de Atom Family slepen ze er elke avond hun messen. Het is ook daar dat ze El-P leerden kennen. De flow is laserprecies en gevarieerd tegelijk. Vast Aire met een slimme Staccatoflow, Vordul Mega op allesbrander. Ze zijn niet bang pauzes te laten en lijken moeiteloos mee te kunnen met de nervositeit van de productie, hoe complex de ritmes ook worden. Niet overtuigd? Op Spotify staan de instrumentals van alle tracks, test eens hoe ver u raakt op Raspberry Fields of Real Earth.

Definitive Jux was een kort leven beschoren. In 2010 stortte het label in elkaar, een hoopje schulden voor El-P achterlatend. Cannibal Ox maakte geen album meer tot ‘Blade Of The Ronin’ in 2015 (zonder El-P en géén aanrader). 'The Cold Vein' ging uiteindelijk amper een honderdduizendtal keer over de toonbank, maar kende toch een enorme resonantie. Cannibal Ox draagt het meest ondankbare der labels: ze maken “musician’s music”, geliefd door critici, maar niet aan de kassa. Anderzijd kent elke rapper die naam waardig ‘The Cold Vein’. Het is het beste hiphopalbum ooit. Fight us!