Eeuwig in 'Love' met The Beatles

Achtergrond

Met goedkeuring van de overgebleven Beatles en de nabestaanden van de bandleden die niet meer onder ons zijn, werkte de legendarische Beatles-producer George Martin (1926) samen met zijn zoon Giles meer dan twee jaar aan deze CD. Het bewijst weer maar eens wat je allemaal kan doen met de vele bandopnamen die de groep tijdens haar bestaan maakte. Hoeveel fanatiekelingen zouden er wat voor over hebben om de rest van hun leven door te brengen in de archieven. Al die unieke opnamen vertellen in feite het verhaal van de groep die de popmuziek een niet meer weg te denken wending heeft gegeven. Ze dienen echter ook om beter te begrijpen hoe muziek wordt opgebouwd en uiteindelijk zijn weg vindt naar de oren van miljoenen mensen, waaronder steeds weer nieuwe muzikanten die door deze creaties beïnvloed worden. Steeds wanneer er een album als \'Love\' uitkomt, beseffen we opnieuw hoe het Beatles-verhaal uitstekend kan dienen als een studie naar de ontwikkeling van muziek.

In de jaren vijftig zet het verschijnsel rock-\'n-roll een kettingreactie van muzikale gebeurtenissen in gang die vermoedelijk nooit zal ophouden. Hier wordt de popmuziek geboren. Het blijft niet bij een rage want na enkele jaren gaat de jongere generatie, die aanvankelijk alleen tot het publiek behoorde, zelf muziek maken. In Liverpool gebeurt dit vooral in duistere kelders waar tijdens sensationele optredens grote sterren van later hun eerste ervaringen opdoen. In de loop der jaren ontstaat zo de Mersey Beat. Wanneer The Beatles na wat naamsveranderingen in 1960 in Hamburg serieus aan hun muziekloopbaan gaan werken, kent de band bijna de definitieve bezetting. John Lennon (1940-1980, slaggitaar & zang), Paul McCartney (1942, Basgitaar & zang), George Harrisson (1943-2001, sologitaar & zang op een deel van het werk) en Pete Best (1941, drums). De latere drummer, Ringo Starr (1940, incidenteel ook zang) is goed bevriend met de band, is al eens ingevallen, maar zit dan nog bij een andere groep. The Beatles verdienen aardig wat geld met dagelijkse cluboptredens die voor deze tijd erg lang zijn (vier uur per avond). Terug in Engeland duurt het nog wel even voor hun legendarische manager Brian Epstein (1934-1967) een platenlabel vindt. Uiteindelijk krijgen de \'Fab Four\' onderdak bij Parlophone na een auditie bij producer George Martin. De Beatles spelen daarop diverse covers en ook een aantal eigen composities. Martin en zijn assistent Norman Smith zijn niet zo zeer onder de indruk van de muzikale prestaties, maar waarderen naar eigen zeggen vooral het enthousiasme van de vier jongens en hun vooruitstrevende gedachten over het maken van muziek. Wel wordt Pete Best ondermaats bevonden. Van Martin mag hij alleen blijven als hij tijdens plaatopnamen wordt vervangen door een sessiemuzikant, iets wat in die tijd niet ongebruikelijk is. De anderen zien nu hun kans hun vriend Ringo Starr (echte naam Richard Starkey) in te lijven.

Dit gezelschap, de vier Beatles plus Martin en Smith, bouwt vanaf nu aan het authentieke Beatles-geluid. Dit zorgt in 1962 meteen al voor een kleine revolutie in het geluid van de popmuziek. Ze gebruiken bijvoorbeeld veel minder galm en echo dan gebruikelijk is en de zang wordt niet in een apart hokje opgenomen maar in dezelfde ruimte als waar de band zich bevindt. Hierdoor ontstaat een live-atmosfeer die anno 2006 nog wel eens door garagebands wordt nagestreefd maar al decennia niet meer de standaard is. John en Paul schrijven talloze composities waardoor het aantal covers op een album snel afneemt. De wereld staat al snel op z\'n kop doordat de mix van pop en rock bijna iedereen aangrijpt. Optredens voor uitzinnige fans over de hele planeet, radio- en tv-shows, de ene hitsingle naar de andere en zelfs een aantal films geven aan dat deze vier twintigers het in korte tijd helemaal gemaakt hebben.
[pagebreak]
Na vier LP\'s begint de muziek van de Beatles wat meer te evolueren. Nummers als She loves you, A hard day\'s night en Eight days a week zijn zeer aanstekelijke meezingers van een stevig kaliber, maar ze zijn qua vormgeving en compositie van begin tot eind bijna hetzelfde en soms ook onderling inwisselbaar. Toch blijken de Beatles meer met muziek te kunnen. Op zich is er op het album \'Help!\' (1965) in de opbouw nog niet zo veel veranderd, maar de introductie van stereo brengt toch een nieuw geluid met zich mee. Instrumenten en stemmen krijgen nu een plaats aangewezen in het gehoorbeeld (links of rechts, soms ook in het midden) wat zorgt voor een totaal nieuwe muziekbeleving. Instrumenten komen in zekere zin los van elkaar te staan waardoor hun invloed op het totaalbeeld duidelijker te onderscheiden valt. Twee albums verder op \'Revolver\' (1966) wordt er al meer geëxperimenteerd met aparte geluiden zoals de achterwaarts afgespeelde gitaarsolo\'s in Tomorrow never knows. Intussen is ook de zangstijl veranderd. Stemmen en melodieën klinken vaak een beetje lijzig en het vormen van meerstemmige koortjes krijgt veel aandacht. Ieder nummer wordt zo langzamerhand een luisteravontuur hoewel de echte experimentele fase van de groep nog moet beginnen.

In 1966 wordt het de vier heren ook duidelijk wat de keerzijde van al het succes is. Liedjes schrijven, uitproberen en opnemen met zo\'n hoge frequentie blijkt niet samen te gaan met het grote aantal hectische optredens. De groep besluit dan ook geen concerten meer te geven en zich op het studiowerk te concentreren. De laatste tour door de Verenigde Staten levert ook de nodige spanning op. Kort voor het vertrek naar Amerika valt men in de VS (meer dan in andere landen) over uitspraken die John in een interview heeft gedaan over de populariteit van popmuziek, vergeleken met de onder de jeugd dalende belangstelling voor het Christendom. Dankzij een goede uitleg van John loopt alles uiteindelijk af met een sisser, al heeft de band nu wel de Ku Klux Klan tegen zich. Het jaar daarop wordt de Beatles verweten dat ze in hun songteksten verwijzingen naar drugsgebruik opnemen. Het gaat om nummers als A day in the life en Lucy in the Sky with Diamonds (let op de drie hoofdletters in deze titel).

De twee laatstgenoemde nummers komen voor op \'Sgt. Pepper\'s Lonely hearts club band\', het album dat de popmuziek voorgoed heeft veranderd. Geen LP als een verzameling losse liedjes, maar één geheel met een begin, een boeiend middenstuk en een indrukwekkend slot. De Beatles verblijven bijna vier maanden in de studio om dit kunstwerk van geluid in elkaar te zetten. Er wordt gewerkt met speciale effecten en echo\'s en met vertraagde of versnelde bandopnamen van zangpartijen. Studiomuzikanten bespelen bovendien talloze instrumenten en in het afsluitende nummer A day in the life zorgt een ruim veertig man sterk orkest voor een climax die qua geluid doet denken aan hedendaags klassieke muziek. Ook zijn er diverse Indiase instrumenten te horen in het door George gezongen Within you without you. Tot in 1968 verschijnt er van de Beatles werk dat in deze nieuwe stijl is uitgevoerd. Daarna is er meer sprake van Rock en Blues, zoals op de dubbel-LP "The Beatles" die al snel de naam \'The white album\' krijgt. Ook dit is geen simpele plaat, al is er geen zweverigheid meer die met de verbeelding van de luisteraar aan de loop gaat. Bijna alle nummers zijn recht door zee, zelfs al worden er soms meerdere maatsoorten in een liedje gehanteerd. Opvallend is verder de groeiende invloed van George harrisson, zowel vocaal als in gitaarspel.

Helemaal vlekkeloos verlopen de opname-sessies voor \'The White Album\' niet. Alle vier de Beatles hebben intussen hun eigen bezigheden als artiest die vanaf nu de dienst gaan uitmaken. Bovendien gooien ook privé-beslommeringen roet in het eten. John beëindigt zijn huwelijk om de rest van zijn leven door te brengen met avant-garde artieste Yoko Ono. Laatstgenoemde blijkt zich ineens overal mee te willen bemoeien, en zorgt af en toe voor een gespannen sfeer tijdens studiosessies. Het is kort gezegd begrijpelijk dat de vier bandleden spoedig uit elkaar groeien en ook muzikaal allen hun eigen weg kiezen, nog voor de laatste Beatle-plaat is opgenomen. Die laatste plaat heet \'Abbey Road\', het album met de beroemde zebrapadfoto op de hoes. Op deze plaat wordt, mede door de gemoderniseerde wijze van het opnemen van de drums, het typische jaren zeventig geluid aan de wereld gepresenteerd. De meeste indruk wordt gewekt met een ketting van kortere nummers die aan elkaar geregen zijn en zo een unieke eenheid vormen.
[pagebreak]
Beatles in the mix

Een halfjaar na de release van \'Abbey Road\' - we zitten inmiddels in het voorjaar van 1970 - blijken John, George en Ringo na een korte pauze wel zin te hebben in het voortzetten van de groep. Overigens heeft dan nog niemand de moeite genomen de band officiëel te ontbinden. Paul, inmiddels ook in conflict met \'Apple Records\' (het eigen label van de Beatles), wil daar niets van weten. Even lijkt het er zelfs op dat de andere drie zullen doorgaan met een of twee nieuwe bandleden waaronder niemand minder dan Eric Clapton. Een ander plan van de overgebleven Beatles vindt wel doorgang. George en John vragen Phil Spector, die al wat solowerk van Lennon produceerde, bandopnamen uit 1969 onder handen te nemen waar uiteindelijk het album \'Let it be\' uit voort zal vloeien. Van de sessie is al een film gemaakt waarin onder meer een kleine nasleep van een ruzie tussen Paul en George de atmosfeer binnen de groep al een beetje in de schijnwerper zet. De plaat klinkt vrij ruw. Hitsingles als Get back en Let it be zijn er in een wat andere versie te horen. Veel van de tracks op het album worden omlijst door bijgeluiden en gepraat waardoor de luisteraar zich even in de studio waant. Het is een voorbode van wat we later aantreffen op speciale albums met oorspronkelijk onuitgebrachte opnamen.

\'Love\' is niet zomaar een verzameling Beatles-nummers, of een serie simpele remasters, aangepast aan de moderne manier van het mixen van een plaat. Behalve dat er passende nummers succesvol met elkaar gecombineerd worden - de zang van What you\'re doing op de muziek van Drive my car bijvoorbeeld - zijn er ook diverse outtakes gebruikt voor de remixen, zoals bij Strawberry fields forever. Die outtakes vormen een hoofdstuk apart in het Beatles-verhaal. De groep bracht veel tijd in de studio door, waarin al die bekende en minder bekende nummers een ontwikkeling doormaakten. Het zeer creatieve team bestaande uit de vier Beatles en George Martin plus technici sleutelde net zolang aan nummers tot deze werden als we ze kennen van de plaat. In veel gevallen stonden de eerste versies mijlen ver van de uiteindelijke uitvoeringen. Zo is op Strawberry fields forever in de \'Love\'-versie een begeleiding op akoestische gitaar te horen. Voor While my guitar gently weeps (gezongen door Harrison) is ook een akoestische uitvoering gebruikt. Deze troffen wij in 1996 al aan op de derde en laatste dubbel-CD in de \'Anthology\'-reeks. Deze versie is niet alleen bijzonder vanwege de wat meer ingetogen zang van George ten opzichte van de uitvoering op \'The white album\', maar ook omdat hier een extra couplet bijzit die in de definitieve take inmiddels was geschrapt.

Er zijn vele banden bewaard gebleven met materiaal van de Beatles. Ze bevatten ongebruikte takes die al dan niet op het uiteindelijke nummer lijken, mislukte takes waarin van alles verkeerd ging, tussenresultaten van liedjes in evolutie, liedjes die wel af waren maar niet op LP of single terecht kwamen en veel grappen en komische imitaties die aantonen hoe veel plezier de heren hadden. Het is dan ook niet vreemd dat het halverwege de jaren negentig kwam tot de samenstelling van de eerder genoemde \'Anthology\'-albums. Het gaf een ruime kijk achter de schermen. Op de CD\'s is goed te horen hoe de bandleden met elkaar communiceren. In sommige gevallen wordt ook geheel duidelijk hoe een liedje ontstaat als een thema op akoestische gitaar met een tekst die nog half af is, en zich gaandeweg ontwikkelt tot een volmaakt product. Er zijn voorbeelden te vinden van nummers die een metamorfose ondergaan. Zo is I\'ll be back, van het album \'A hard day\'s night\', in take twee nog een onhandige wals waar de heren keer op keer over struikelen. Bij take drie is het nummer al overgegaan in een vierkwartsmaat zodat die versie al aardig in de buurt komt van de I\'ll be back die op de LP is terug te vinden. And I love her, een zachtmoedige ballad van het zelfde album, was daarentegen oorspronkelijk een nogal stevige Mersey Beat song. Ook interessant zijn de kale uitvoeringen zoals die van Got to get you into my life zonder de karakterestieke blazers maar slechts met drums, zang, een orgeltje en een gitaar die nauwelijks tot de voorgrond weet door te dringen.

Toen het album \'Love\' werd aangekondigd, zullen veel Beatles-fanatici vreemd hebben opgekeken. Wat viel er nog te verwachten na alle speciale albums die de laatste twintig jaar zijn verschenen? Zo ver bekend zijn alle ongebruikte composities (dus niet outtakes van bekende nummers), verspreid over de Anthology-CD\'s, al in de platenkast van de fans beland, evenals een groot aantal authentieke live-registraties. Maar de moderne techniek en de creativiteit van George en Giles Martin doen wonderen. Uit een zeer rijk oeuvre blijkt voldoende te kunnen worden geput om voor de zoveelste maal een nieuwe dimensie aan het fenomeen Beatles toe te voegen. Uiteenlopende nummers blijken perfect in elkaar te passen. Het omvangrijke project dient niet alleen het doel te functioneren als soundtrack van een show maar heeft bovenal een waardige toevoeging aan de Beatles-discografie opgeleverd. Vijftig jaar na datum zijn de Beatles nog altijd hip.