De voorspelbare vijfhonderd

Achtergrond

"De Feesten" - zelden werd een minder toepasselijke naam zo wijdverbreid. De obligate kersthitjes, het dwangmatige shoppen voor de kids - waar is de tijd dat dat nog "winkelen voor de kinderen" heette? - en de eindeloze lokale feestmarkten waar middenstanders zelf voor de grootste omzet zorgen aan misselijkmakende glühwein en goedkope jenevers. Maar daarnaast steekt nog een veel ernstiger fenomeen ook jaarlijks rond deze tijd de kop op. We hebben het niet over de inhalige collectes voor de goede en/of lokale doelen, maar wel over de top 100, 500, 2008, tot en met oneindig.

Wij begrijpen het standpunt van de radiomakers. Niemand werkt graag op een feestdag, zo'n hitparade van de grootste cliché's der voorbije decennia behoeft nu eenmaal weinig tekst en uitleg én de presentator hoeft maar drie keer per uur eens z'n neus tegen de microfoon te zetten. Ook de samensteller kan het er rustig van nemen. Meestal beperkt zijn inzet zich tot het lichtjes herschikken van de tracklist van het jaar ervoor. Dat lukt nog nét na een copieuze maaltijd en drie flessen rode wijn.

Node vindt men een mooiere ode aan de voorspelbaarheid. De luitjes die de tijd nemen om de talloze internetformulieren in te vullen teneinde "hun" top samen te stellen moeten toch een troep anticreatieve gewoontedieren zijn van heb ik jou daar? Het soort dat Monets waterlelies nog steeds lekker gewaagd vindt, maar Picasso na zijn roze periode toch een beetje kwijt is. Het soort dat claimt van wijn te houden "maar toch liefst een zoete witte", want "ik weet wat ik lekker vind maar niet waarom". Droog en rood is in den beginne een aanslag op de smaakpapillen. Kubisme is een aanslag op het voorstellingsvermogen. En goeie muziek is níet datgene wat je op 'Alle 13 Goed' vindt - spijts de naam.

Twee vragen rijzen. Primo: waarom maakt een artiest überhaupt nog een hele plaat? Het enige wat er na enige jaren van overblijft, is dat ene singletje dat jaren na dato één maal 's jaars gehoord wordt tijdens het smakkend verorberen van de kerstkalkoen, als de zatte nonkel op dat eigenste moment tenminste geen drie minuten durende mop aan het vertellen is. En wie opwerpt dat de best verkochte singles toch meestal de beste nummers uit de beste platen zijn, dwaalt. Als wij tijd hadden voor dat soort dwazigheden, stelden we zo een top 500 samen van steengoede nummers van bekende artiesten die het nooit tot hitsingle schopten.

Secundo: waarom koopt dat kiesvee niet gewoon een 'Greatest Hits' van pakweg Queen, Simple Minds, Bruce Springsteen of The Cure? Of waarom schafte het zich destijds niet een hoogst eigen exemplaar aan van Nothing Else Matters of No Woman No Cry? Of beter nog: een van de talloze top-zoveel-aller-tijden-cd's. Elk radiostation heeft zijn reeks. Ziet, den cd-speler. Ziet, den cd. Stel zelf uw top samen en stoor er niemand anders mee. Waarom wil men zo krampachtig elk jaar (I Can't Get No) Satisfaction horen? Zelfs Mick Jagger is het volgens mij al moe gehoord.

Of neem nu die eeuwige Bohemian Rhapsody! Wil men daarmee bewijzen toch een plaat van langer dan drie minuten uit te kunnen zitten? Of zichzelf een deerniswekkend soort cultuurvoelendheid aanmeten? Dat soort gedateerde arty-farty collage-bombast uitroepen tot het summum van de rockmuziek is een aanfluiting van alles waar muziek voor staat.

Tot overmaat van ramp laten zelfs zogenaamd progressieve radiozenders hun zogenaamd tegendraadse luisteraars jaar na jaar voor dezelfde songs kiezen. Meestal waren die songs ooit vernieuwend en tegendraads, maar al even meestal heet dat nu mainstream. En de mode wordt bepaald door wie de leukste oude platenkast opentrekt en herwerkt, niet door wie iets nieuws maakt. De nieuwe binnenkomers klinken dan ook meestal heel hard als de andere tophits.

Mensen zijn tamme runderen. Gemakzuchtige gewoontedieren. Zonder een schop tegen hun kont komt er zelden beweging in. Misschien moest men bij wijze van kontschop maar eens een top 500 samenstellen met als enige regel: "nummers die de vorige jaren al aan bod kwamen, mogen niet meer opgenomen worden in de lijst". Na een jaar of drie is het gros van de voorspelbare hits weggespeeld en wordt het wat meer zoekwerk en wat minder voorspelbaar. Maar dat is wellicht een iets te tegendraads concept voor de progressieve zenders...