De relevantie van ranzig ruften

Achtergrond

Binnenkort presenteert de kijkdoos u weer enig avondvullend vertier in de vorm van documentaires over de legendarische platen der rockgeschiedenis. Nog niet zo lang geleden presenteerde dat zelfde meerwaardezoekend kanaal u documentaires over de legendarische vaderlandse artiesten - al beperkte dit kanaal zich daarbij voornamelijk tot diegenen die zich in de taal van Vondel uitdrukten. Leuk als u echt hoegenaamd niks anders te doen heeft en aan een of andere vergevorderde vorm van hersenbeschadiging leidt, zodat het u pleziert zolang er beweging en geluid uit uw televisie komt.

Gek genoeg heerst de idee dat dergelijke collages samengesteld worden door lieden met enige muzikale affiniteit, en dat je ze als muziekliefhebber gezien moet hebben. Het zou immers stom zijn moest je nièt weten welke kruidenthee Paul Simon dronk toen hij 'Still Crazy After All These Years' bijeenpende, welk merk zonnebril Lou Reed droeg op de hoes van 'Transformer', wat Hendrix intraveneus toegediend kreeg in 'Electric Ladyland' of hoe ranzig de scheten van Syd Vicious roken. Bij rockumentaires denk ik echter erg vaak aan François Mitterand. "Et alors?" vroeg de jongen en hij had gelijk.

Zonder ook maar één seconde van de aangekondigde documentaires gezien te hebben, durf ik er een gele West-Vleteren op verwedden dat de significantie van een invloedrijke plaat wordt afgemeten aan de status van de zemelende afficionado's die mogen verklaren dat de plaat hen beïnvloedde. Gek genoeg zijn dat meestal musiciens van derde signatuur die zelf weinig wereldschokkende platen op hun actief hebben. Dat wordt dan aangevuld met de nodige historische feiten en een massa sterke verhalen en zijdelingse anekdotes. De meeste boekvormige biografieën zijn in het zelfde bedje ziek.

Misschien is het stuitend, of misschien is het tekenend: de achtergrond van de relevantie van een plaat wordt vaak verdrongen door anekdotiek. Stuitend, omdat muziek niet méér waard wordt geacht dan een causerietje onder lieden die er bij waren maar weinig over te vertellen hebben, of tekenend, omdat je de waarlijke grootsheid van een plaat niet altijd kan bevatten. De juiste klank op het juiste moment, wat kan je daar meer over zeggen? Vaak niks, maar zwijg dan stil.

Hoe een plaat tot stand komt en wat er in het hoofd van de artiest leeft kan interessant zijn als zij leidt tot het begrijpen of beter naar waarde schatten van de muziek. Helaas is rock vaak net niet complex genoeg om uitleg te vereisen. Triestige plaat over gebroken relaties? Wellicht was de artiest triestig over een gebroken relatie. Geschifte plaat over druggebruik? Opgewekte plaat over een nieuw lief? Kitsch-plaat over homo zijn? Het behoeft geen doctoraatsdiploma psychologie. En muzikaal-theoretische duiding is bij rock ook vaak ondergeschikt aan het volume van de versterkers en het merk van de gebruikte gitaren.

Kortom, het lijkt er sterk op dat mensen die dergelijke documentaires muzikale kwaliteiten toedichten enigszins dwalen. Muziektrivia zijn erg leuk, de anekdotes zijn vaak hilarisch, maar de muzikale meerwaarde is meestal nihil. De toevalligheden en omstandigheden die leiden tot een goeie plaat, zijn ondergeschikt aan de inspiratie van de artiest. Die kan wel getriggerd worden door omstandigheden maar ze moet al aanwezig zijn.

Of om het concreet te maken: als u wist wat John Lennon at, dronk, spoot, besprong en bespeelde, met wie hij sprak, welke snaren en versterkers hij gebruikte, waar hij zijn bassist leerde kennen, zou u dan 'Plastic Ono Band' kunnen schrijven? "Begrijpt" u het album beter als u het weet? Of denkt u vanaf nu ook "et alors?" - en besluit u uw avonden te vullen met iets zinvollers dan het bijschaven van uw kennis van rocktrivia? Wij stellen voor: méér platen beluisteren, ofwel: aandachtiger luisteren. Daar steekt u veel meer van op.

Classic Albums is een documentaire reeks van Eagle Vision over legendarische platen die algemeen worden beschouwd als mijlpalen in de popgeschiedenis en als hoogtepunten in de carrière van de al even beroemde artiesten die ze gemaakt hebben, van Elvis Presley tot Bob Marley, en van The Who tot U2. Vanaf 12 februari elke donderdag om 23.30u op Canvas.