The River Curls Around The Town - Buiten Zinnen / Losing Our Minds

Poëziecentrum Gent

Het uitverkoren volk, zo staat het in de bijbel. Waar of niet? Who knows? In elk geval sinds mensenheugenis een volk dat van zich doet spreken en - nog meer - doet schrijven. We hebben het over de Joden, over heel de wereld verspreid, in alle maten en gewichten, in vele gedaanten en hoedanigheden, maar wel zeer apart. En met een onschatbare cultuur in woord en beeld. Joden zijn ook het onderwerp van het project van dichter Benno Barnard, fotograaf Eddy Verloes en The River Curls Around The Town, een muzikale vennootschap van Bert Bekker en Jan Vanwinckel waaronder het Gentse Poëziecentrum de schouders heeft gezet. Het project kreeg als naam ‘Buiten Zinnen / Losing Our Minds’. En om in dezelfde sfeer te blijven: it blew our mind!

Zelden hebben we iets ontdekt waar vorm en inhoud zo naadloos in elkaar overgaan. De inhoud kennen we min of meer van de geschiedenislessen. De twintigste eeuw zal voor altijd getekend blijven door de Shoah die een ziek man en zijn al even verdorven trawanten de joden hebben aangedaan. Het is een schandvlek voor de mensheid waarover we kennelijk niet uitgepraat geraken. En dat is maar best zo. Herhaling is een onverwoestbaar pedagogisch principe.

Het begint allemaal op een strand waar een storm raast en orthodox Joodse “boys from L or P” blij ronddansen op een rustige melodie, die ons aan de betere fragmenten uit 'Tubular Bells' deed denken. Nadien wordt het donkerder en komen Albert Speer en “a hero of the ayatollahs babbling about Zyklon B like it was a sweet” voorbij en is het onheil gearriveerd. Het verhoogde ritme verklankt dat heel precies. De dichter weet dat a posteriori en treurt in een beheerst parlando over de verwoeste schoonheid van een Joods ghetto en de verloren onschuld van de inwoners. Het is het lot van vele Joden en van Yankel in het bijzonder.

De hele cyclus ‘Losing Our Minds’ balanceert voortdurend tussen de diepste uitzichtloosheid en het kleine spiertje hoop dat in de verte toch nog gloort. Luister naar Alte Synagoge, die ergens vernield in een troosteloze stad in "Donauland" staat, maar evengoed in Aleppo, Gaza of waar dan ook en waarrond toch koppig en moedig een nieuw begin ontkiemt. Ook in Big Bang Theory klinken tegelijk flarden van weerstand en overlevingshumor.

Het is de absolute verdienste van Benno Barnard dat hij zo precies de ontluistering van de Shoah heeft kunnen vatten. Samen met Chris Burchardt vertaalde hij vervolgens de Nederlandse gedichten naar het Engels. Maar evenzeer is de muzikale omlijsting van The River Curls Around The Town maatwerk voor de delicate poëzie. De grondstemming is mineur en wordt doorgaans sotto voce gespeeld. De teksten zouden het niet anders verdragen.

Het past niet in deze geslaagde ontmoeting tussen poëzie, muziek en geschiedenis om te spreken over hoogtepunten of opvullertjes. Het is een eerder een reis met momenten van rust of plekken van bezinning. Eén van dergelijke bijzondere plekken of momenten was voor ons zeker Simchat Torah, een poëtisch contrapunt illustratief voor het hele concept, loepzuiver, delicaat en zoals het is. Of With A Whimper dat ook zoveel over ons zegt.

Toch ook een pluim voor de fraaie uitgave van dit werkje. De zwart-witfoto’s, de rustige bladspiegel en het wat ongewone formaat van het boek nodigen uit om met de hoofdtelefoon op er even in te vertoeven en de schitterende poëzie te savoureren. ‘Buiten Zinnen / Losing Our Minds’ is meer dan een hebbeding, het is een kunstwerk als een eenentwintigsteëeuws miniatuurtje.